غدیر
  • 03134490296
  • 09118000109
  • این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فيهِ

شب و روز

پروردگارِ جهان، شب و روز را از جمله مهمترين پديده ها قرار داده است. حدود نود مرتبه لفظ «ليل» به معناي شب و بيش از پنجاه مرتبه كلمه ي «نهار» را در كتابش ذكر كرده است. شب و روز را به عنوان يكي از آيات و نشانه هاي وجود خود معرفي كرده است:

«هُوَ الَّذي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فيهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُون‏» (1)
اوست كسى كه براى شما شب را قرار داد تا در آن بياراميد و روز را روشن [گردانيد]. بى گمان، در اين [امر] براى مردمى كه مى ‏شنوند نشانه ‏هايى است.

اهميّت موضوع شب و روز تا جايي است كه قرآن در آيات متعدّدى به اين دو سوگند ياد مى ‌كند:

«وَ اللَّيْلِ اِذا يَغْشى وَ النَّهارِ اِذا تَجَلّى» (2)
«سوگند به شب هنگامى كه همه جا را بپوشاند و سوگند به روز هنگامى كه جلوه‌گر شود (و نور حيات بخش آن زنگ بيدار باش را در جهان حيات همراه انواع بركات به صدا در مى‌آورد)

همين معنى در جاى ديگر به تعبير ديگرى آمده است، مى ‌فرمايد:

«وَ اللَّيْلِ إِذْ أَدْبَرَ - وَ الصُّبْحِ إِذا أَسْفَرَ» (3)
«سوگند به شب هنگامى كه پشت كند (و رو به سوى روشنائى رود) و سوگند به صبح هنگامى كه چهره بگشايد (و با  روشنائى خود لبخند حيات زند)».

در جاى ديگر مى‌ فرمايد:

«وَ الّليْلِ اِذا عَسْعَسَ وَ الصُّبْحِ اِذا تَنَفَّس» (4)
«قسم به شب هنگامى كه پشت كند و به آخر رسد و قسم به صبح هنگامى كه تنفس كند (و با نفس عميقش روح حيات در كالبد همه موجودات بدمد)».

چه بسا دليل اين كه رسول خدا (صلي الله عليه و آله) در خطبه ي غدير خود با اقتباس از قرآن كريم دو جمله در اين باره آورده است، اهتمام به اين مسأله و متذكّر ساختن مردم باشد.

اما فراز اول خطابه ي غدير:

«يُكَوِّرُ الَّليلَ عَلَي النَّهَارِ وَ يُكَوِّرُ النَّهَارَ عَلَي الَّليلِ يَطلُبُهُ حَثِيثًا»
شب را به روز در مى ‏پيچد، و روز را به شب در مى‏ پيچد، هر يك در پي ديگري شتابان است.

اين عبارت برگرفته از دو آيه مي باشد:

آيه ي 5 از سوره ي زمر:
« ... يُكَوِّرُ اللَّيْلَ عَلَى النَّهارِ وَ يُكَوِّرُ النَّهارَ عَلَى اللَّيْلِ ... »

و آيه 54 از سوره أعراف:  
«... يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثيثاً ...»

براي درك شايسته ي معناي اين فراز به كتاب ارزشمند مرحوم مصطفوي «التحقيق في كلمات القرآن» مراجعه مي كنيم. وي مي گويد:
«اصل واحد در ماده ي «كور» چرخاندن چيزي است در محيطي محدود و معيّن، از مصاديق آن پيچيدن عمامه است بر سر... معناي آيه ي «يُكَوِّرُ الَّليلَ عَلَي النَّهَارِ وَ يُكَوِّرُ النَّهَارَ عَلَي الَّليلِ» (5) اين چنين مي شود: هر كدام از روز و شب را بر ديگري مي پيچد.
اين پيچيدن در مورد زمين و هر كره ي آسماني است كه نورش از خودش نيست. حركت چنين كره اي (پيرامون يك منبع نور) موجب انحراف نور از بخشي از آن و عارض شدن تاريكي بر آن مي باشد، مخصوصا چنين پديده اي در حركت وضعيه ي زمين به خوبي ديدني است.
توضيح اينكه هرگاه كره اي چرخان باشد و داراي حركت وضعي هم باشد، در هر حركتي نور يا تاريكي تجديد مي شود و دائما دنبال هم ايجاد مي گردند.
اين بيان لطافت تعبير با اين ماده را مي رساند بر خلاف ديگر مترادف هاي آن از مادّه هاي ديگر.
اما اين كه چرا «تكوير شب» مقدم شده است، دليلش اين است كه نور، اصل ثابتي است و ظلمت پس از وجود نور با عوارض ثانويه يافت مي شود. دائره ي اصلي و اولي هم براي نوري است كه زمين كسب مي كند. بنابراين تاريكي است كه نياز به تكوير دارد تا در اثر حركت و دوران حاصل شود. (6)

نظرات ديگري هم در اين باره داده شده است. صاحب تفسير الميزان، علامه طباطبايي به نقل از مجمع البيان مي گويد: «تكوير عبارت است از اين كه بعضى از اجزاى چيزى را روى بعض ديگرش بيندازيم، بنابراين مراد انداختن شب است روى روز و انداختن روز است بر روى شب. در نتيجه عبارت مزبور استعاره به كنايه مى ‏شود. و معنايش نزديك به معناى آيه "يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ" (7) مى‏ گردد، و مراد از آن پشت سر هم قرار گرفتن شب و روز به طور استمرار است كه لا ينقطع مى‏ بينيم روز شب را و شب روز را پس مى‏ زند و خود ظهور مى‏ كند. (8)

مرحوم آيت الله سيد محمد شيرازي در تفسير خود اين جمله را اين گونه معنا كرده اند:
«وقتي شب مي آيد، گويا روز را در بر مي گيرد و او را مي پوشاند، همچنين وقتي روز آمد گويا شب را در بر مي گيرد و آن را مستور مي گرداند». (9)

پي نوشت ها:

1. يونس: 67
2. ليل: 2 - 1
3. مدثر: 34 - 33
4. تكوير: 18 - 17
5. الزمر: 5
6. التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏10، ص: 135
7. الرعد: 3
8. ترجمه الميزان، ج‏17، ص: 361
9. تقريب القرآن إلى الأذهان، ج‏4، ص: 546

موسسه فرهنگی هنری غدیرستان کوثر نبی صلی الله علیه و آله و سلم

 

غدیر,غدیرخم,غدیرشناسی

غدیر