غدیر
  • 03134490296
  • 09118000109
  • این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

عَصَمَكُمُ اللَّهُ مِنَ الزَّلَل

مذهب غديري شيعه چنانكه گفتيم، عصمت را تنها براي انبياء لازم نمي داند، بلكه جانشينان و پيشوايان آنان نيز از اين مقام برخوردارند؛ چرا كه آن ها قرار است همان مسيري را بپيمايند كه انبياء پيمودند و امر هدايت خلق و تعليم دين را ادامه دهند.
در مقابل، أهل تسنّن عصمت مذكور را نپذيرفته اند و براي عدم پذيرشِ شرطِ عصمت در امام، ادّعاي اجماع كرده اند. (1) آنها نه تنها عصمت امام را لازم نمي شمارند، بلكه حتّي امامت گنهكاران، ظالمان، غاصبان و دزدان را نيز جايز مي دانند.
باقلاني يكي از علماي بزرگ أهل تسنّن مي نويسد: «جمهور سنّيان و اصحاب حديث برآنند كه امام به گناه و ظلم و قتل و غصب و ناديده گرفتن كيفرهاي اسلامي، از امامت خلع نمي شود و شورش بر او واجب نيست». (2)

با اين حال عدّه ي كمي از علماي اهل تسنّن مانند ابن ابي الحديد ـ كه از بزرگان معتزلي است ـ در شرح نهج البلاغه قائل به عصمت عترت (عليهم السلام) شده است. وي از ابومحمد متويه نقل مي كند كه او نيز قائل به عصمت علي (عليه السلام) بوده است. ادلّه ي روايات معلوم مي كند كه او عصمت داشته است و اين امر تنها اختصاص به وي داشته است نه هيچ كس ديگر از صحابه. (3)

لكن افرادي همچون ابن أبي الحديد با اين كه اقرار به عصمت عترت (عليهم السلام) مي كنند، آن را شرط براي امامت و جانشيني نمي دانند.

مسأله ي عصمت أهل بيت (عليهم السلام) براي شيعيان أهمّيّت زيادي دارد، به گفته ي شهيد ثاني (عليه الرحمة) در كتاب «دروس» شيعه كسي است كه علاوه بر قبول پيشوايي امامان دوازده گانه، اعتقاد به عصمت آنها هم داشته باشد. (4)

به عنوان مقدمه بايد گفت مقوله ي عصمت مانند تقوا و نور داراي مراتب و درجاتي مي باشد. بعضي از علماء اين درجات را اين گونه تعريف كرده اند:

1. عصمت ثبوتيه: اين عصمت به معناي ترك معاصي و انجام واجبات است، به صورت دائمي و مستمرّ و همچنين جدا نشدن از طريقه ي عدالت و طاعت خدا و نپيمودن راه زشتي و نافرماني خدا. اين چنين عصمتي را در فرزندان معصومين (عليهم السلام) همچون حضرت زينب و حضرت عباس و حضرت علي أكبر (عليهم السلام) و ... مي توان مشاهده كرد.

2. عصمت اثباتيه: اين عصمت روحيّه اي قدسي است كه تنها در كساني كه از سوي خدا از همه ي محارم بازداشته شده اند، وجود دارد. البته دارندگان اين عصمت ممكن است ترك اولي را انجام دهند، و اين با مسأله ي عصمت منافاتي ندارد. چنين عصمتي در همه ي انبياء به صورت ملكه اي موجود مي باشد.

3. عصمت كبري: اين عصمت همان عصمت اثباتيه است، با اين زيادي كه ترك اولي و سهو و خطاء در اينان راه ندارد و چنين عصمتي مخصوص چهارده نور مقدّس (عليهم السلام) مي باشد. (5)     

خاندان عصمت و طهارت (عليهم السلام) بالاترين مرتبه ي عصمت را به خود اختصاص داده اند و حتّي عصمت پيامبران اولوا العزم در مقايسه با مقام ايشان ناچيز به حساب مي آيد، آنان در نهايت طهارت و پاكي قرار دارند، بلكه تجسّمي از طهر و پاكي هستند.  
در يكي از زيارت نامه هاي امام حسين (عليه السلام) آمده است:

«... أَشْهَدُ أَنَّكَ طُهْرٌ طَاهِرٌ مُطَهَّرٌ مِنْ طُهْرٍ طَاهِرٍ مُطَهَّرٍ طَهُرتَ وَ طَهُرَتْ أَرْضٌ أَنْتَ بِهَا وَ طَهُرَ حَرَمُك‏ ...»
شهادت مي دهم كه تو همانا پاك و پاكيزه و پاك شده اي از پدري پاك و طاهر پاك شده، تو پاك هستي و زميني كه در آن قرار داري به واسطه ي تو پاك شده است و حَرَمت نيز پاك گرديده است. (6)

ايشان از كمترين لغزش و خطا نيز مصون هستند. در زيارت جامعه ي كبيره آمده است:

« ... عَصَمَكُمُ اللَّهُ مِنَ الزَّلَل ...»
خداوند شما را از همه لغزش ها معصوم داشته است. (7)

در خصوص اولين امام غدير امير المومنين علي (عليه السلام) عمّار بن ياسر از رسول خدا (صلّي الله عليه و آله) نقل مي كند كه فرمود:

«إِنَّ حَافِظَيْ عَلِيٍّ لَيَفْخَرَانِ عَلَى سَائِرِ الْحَفَظَةِ بِكَوْنِهِمَا مَعَ عَلِيٍّ ع وَ ذَلِكَ أَنَّهُمَا لَمْ يَصْعَدَا إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِشَيْ‏ءٍ مِنْهُ فَيُسْخِطَه»‏
به راستي دو فرشته اي كه حافظ و نگهبان علي (عليه السلام) هستند هميشه بر سائر نگهبانان افتخار مي كنند كه همراه با عليّ اند و دليلش اين است كه آنها هيچ گاه به سوي خداوند عزّوجلّ چيزي (گناهي) كه موجب سخط خداوند شود، نفرستادند.  (8)

به خاطر مقام عصمت است كه طاعت و ولايت أهل بيت (عليهم السلام) بر جميع خلائق ثابت و واجب مي شود. هر چه ايشان دستور دهد، دستور خداست و از هر چه باز دارند، منهيّ پروردگار است. سليم بن قيس مي گويد: از مولي أمير المومنين علي (عليه السلام) دائما مي شنيدم كه مي فرمود:

«إِنَّمَا الطَّاعَةُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِوُلَاةِ الْأَمْرِ وَ إِنَّمَا أُمِرَ بِطَاعَةِ أُولِي الْأَمْرِ لِأَنَّهُمْ مَعْصُومُونَ مُطَهَّرُونَ لَا يَأْمُرُونَ بِمَعْصِيَتِه‏» همانا اين است و جز اين نيست كه طاعتِ همه جانبه تنها از آنِ خداوند عزّوجلّ و رسول او و صاحبان امر او مي باشد و منحصرا به فرمانپذيري اولي الأمر (مردم) مأمور شده اند، زيرا كه اينان معصوم و پاكند و هيچ گاه به نافرماني خدا دستور نمي دهند. (9)

در شأن ايشان آيه اي نازل شده است كه بر كسي فرود نيامده است. آيه مباركه ي "تطهير" مصداقي جز اين چهارده نور مقدّس ندارد.  
امام صادق (عليه السلام) در بيان آيه «طه» (10) فرمودند: منظور طهارت أهل بيت (صلوات الله عليهم) از رجس و پليدي مي باشد. سپس حضرت آيه ي تطهير را قرائت فرمودند:

«إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرا» (11) (12)
همانا خدا تنها مى ‏خواهد پليدي را از شما خاندان [پيامبر] بزدايد و شما را پاك و پاكيزه گرداند.

پي نوشت ها:

1. شرح المقاصد، سعد التفتازاني، ص 249 به نقل از مقاله ي "بازخواني دلائل عصمت امام و ارزيابي آنها از منظر أهل سنّت"
2. نهج الحق كشف الصدق، ص 181 به نقل از همان
3. شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد، ج‏6، ص: 377
4. الدروس، ج 2، ص 272
5. العقائد الحقّة، ص 339، چاپ دار العلوم بيروت
6. كامل الزيارات، النص، ص: 235
7. من لا يحضره الفقيه، ج‏2، ص: 611
8. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏25، ص: 194
9. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏25، ص: 200
10. طه: 1
11. احزاب: 33
12. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏25، ص: 209

موسسه فرهنگی هنری غدیرستان کوثر نبی صلی الله علیه و آله و سلم

 

غدیر,غدیرخم,غدیرشناسی

غدیر