غدیر
  • 03134490296
  • 09118000109
  • این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
چهارشنبه, 20 دی 1396 10:04

مقاله تجلى عدالت علوى در حكومت مهدوى / محمد مجتهدى

تجلى عدالت علوى در حكومت مهدوى / محمد مجتهدى

چكيده‏

1 . غدير به عنوان وصيتنامه اجرائى پيامبرصلى الله عليه وآله قابل ملاحظه است.
2 . در اين وصيتنامه به آغاز و انجام هدايت الهى توجه شده است.
3 . در اين وصيتنامه مشخصات حكومت مهدوى بيان شده است كه هفده خصوصيت است.
4 . فرازهاى دعاى ندبه مفسّر فرازهاى خطبه غدير درباره قالب سيستم حكومتى حضرت مهدى ‏عليه السلام است.
5 . غدير طرح دو حكومت با يك محور است: علوى و مهدوى.
6 . آتش سقيفه بر سر غدير را جز آب عدالت مهدوى خاموش نمى ‏كند.


7 . يك هماهنگى و وحدت روش بين اميرالمؤمنين و امام زمان‏ عليهما السلام وجود دارد.
8 . ميزانيت حق و عدل در حكومت اميرالمؤمنين و امام زمان‏ عليهما السلام.
واقعه غدير يكى از رويدادهاى مهم تاريخ اسلام است. غدير براى حضرت على عليه السلام مانند بعثت براى رسول خدا صلى الله عليه وآله است. جنبه هاى تاريخى و سياسى و حقوقىِ غدير از زاويه عقل و نقل قابل بررسى و تحقيق است، اگر چه در طول تاريخ صدها شرح و تفسير در موضوعات تاريخى و مباحث استدلالى امامت آن به رشته تحرير درآمده است، اما از جنبه حقوقى و محتواى اجرايى كمتر مورد توجه واقع شده است.

غدير وصيتنامه اجرائى پيامبر صلى الله عليه وآله‏

از آنجا كه اسلام داراى يك نظام و سيستم جامع هدايتى با كليه ملزوماتش بوده، لذا جلوه حقيقى اجرايى آن بعد از زمان رسالت پيامبر عاليقدر اسلام‏ صلى الله عليه وآله از غدير انتظار مى ‏رفت، ولى صد افسوس كه اين آرزو جامه عمل نپوشيد.
غدير جدا از جنبه‏ هاى گوناگون، از جنبه وصيتى نيز قابل توجه است. بيان رسول خداصلى الله عليه وآله در آخرين لحظات زندگى نسبت به اسلام و احكام آن، حكم يك وصيتنامه را دارد؛ و قاعده وصيت اين است كه به اهمّ موضوعات اشاره شود، و با اجراى موضوعات اصلى، جزئيات خواه ناخواه اجرا خواهد شد.

توجه به آغاز و انجام هدايت الهى‏

در وصيتنامه الهى غدير، رسول خداصلى الله عليه وآله پس از توجه دادن به عظمت توحيد، مسئله اساسى ديگرى را كه امامت و ولايت امامان بعد از خود است مطرح مى ‏كند. سپس به جايگاه حضرت على ‏عليه السلام در اسلام و همچنين خودش اشاره مى ‏نمايد. آنگاه از آخرين وصىّ خود يعنى حضرت مهدى ‏عليه السلام سخن مى‏ گويد، كه اين قسمت از پيام رسول خداصلى الله عليه وآله قابل توجه است.
دقت در اين وصيت الهى اين مطلب را آشكار مى ‏نمايد كه نبى مكرم اسلام‏ صلى الله عليه وآله به آغاز و انجام هدايت دين توجه بيشتر دارد. يعنى اگر هدايت جامعه بعد از رسالت با امامت و ولايت حضرت على ‏عليه السلام آغاز مى‏شود، به طور قطع و يقين سرانجامش از آنِ حضرت مهدى ‏عليه السلام است.

مشخصات حكومت مهدوى در غدير

در اين پيام مشخصات حكومت مهدوى - كه صورتِ عملىِ حكومت علوى است - بيان مى ‏گردد كه دقت در هر يك از فرازهاى اين قسمت از خطبه اين حقيقت را آشكارا بيان مى ‏كند. رسول اكرم ‏صلى الله عليه وآله خطاب به حاضران اين گونه مى‏ فرمايند:
اى مردم! آخرين هادى اين امت مهدى از ماست و فرزند من است. با اين ويژگى ‏ها:
1 . آگاه باشيد كه او بر همه دين ها غالب آمده و حقيقت دين اسلام را ظاهر خواهد نمود.
2 . آگاه باشيد كه او از ظالمين و ستمكاران انتقام مى ‏گيرد.
3 . آگاه باشيد كه او تمام دژهاى مستحكم را فتح كرده و همه را ويران خواهد كرد.
4 . آگاه باشيد كه او نظام شرك را برچيده و نظام هدايت را جايگزين خواهد نمود.
5 . آگاه باشيد كه او انتقام گيرنده از خون به ناحقّ ريخته اولياء خداست.
6 . آگاه باشيد كه او ياور و حامى دين خداست.
7 . آگاه باشيد كه او بهره گيرنده درياى ژرف حقايق است.
8 . آگاه باشيد كه او مشخص كننده فضيلت هر صاحب فضل و جهالت هر جاهل است.
9 . آگاه باشيد كه او انتخاب شده و برگزيده خداوند است.
10 . آگاه باشيد كه او وارث همه علوم است و بر آنها احاطه و اشراف دارد.
11 . آگاه باشيد كه او خبر دهنده از جانب خداوند و بيانگر مراتب ايمان و استوار كننده آيات الهى است.
12 . آگاه باشيد كه او رشيد و استوار در صراط مستقيم است.
13 . آگاه باشيد كه همه امور به او تفويض شده است.
14 . آگاه باشيد كه به آمدن او پيشينيان بشارت داده ‏اند.
15 . آگاه باشيد كه او آخرين حجت خداوند است، و بعد از او حجتى نخواهد بود و هيچ حقى نخواهد بود مگر همراه او و هيچ نورى نيست مگر نزد او.
16 . آگاه باشيد كه بر او نه كسى غالب خواهد بود و نه پيروز.
17 . آگاه باشيد كه او ولىّ و حكم كننده و امينِ پنهان و آشكار خداوند در زمين است.

آنگاه بعد از اين معرفى صريح و گويا مى ‏فرمايد: «اى مردم! آنچه لازم و ضرورى بود براى شما روشن كرده و تفهيم نمودم». يعنى ديگر هيچ بهانه‏ اى براى نپذيرفتن وجود ندارد، و به يقين استمرار حاكميت علوى به حاكميت مهدوى ختم خواهد شد.
با توجه به اين شاخصه هاى گويا، و با نگاهى به فرازهايى از دعاى ندبه - كه آن نيز بيان معصوم ‏عليه السلام است - قالب سيستم حكومتى حضرت مهدى ‏عليه السلام و نوع اجراى آن به وضوح معلوم مى ‏شود. در واقع آنچه قرار بود به دست با كفايت على ‏عليه السلام اجرا شود، به دست اين ذخيره غدير انجام خواهد گرفت.

طراحى دو حكومت علوى و مهدوى در غدير

پس در غدير تصوير دو حكومت با يك محور طراحى شده است. گويى رسول عاليقدر از نيّت منافقان و كافران خبر داشت كه چه توطئه ‏اى در سر دارند، و نخواهند گذاشت سنّت نبوى به امامت علوى اتصال يابد. گويى مى‏ بيند كه چگونه سنّتش به بدعت تبديل شده و ظلم و ستم جايگزين عدل و قسط خواهد شد؛ و چه ستم و ظلمى كه شعله آتش آن تا ظهور زبانه خواهد كشيد، و كسى جز حضرت مهدى ‏عليه السلام نخواهد توانست اين آتش شعله گرفته از سقيفه را، با آب عدالت مهدوى خاموش كند، چرا كه «اِذا قامَ الحُجَّةُ سارَ بِسيرَةِ اَميرِالمُؤمِنينَ عَلِىٍ ‏عليه السلام»(473): «هنگامى كه حضرت مهدى ‏عليه السلام ظهور كند به مانند سيره امام على ‏عليه السلام رفتار مى ‏نمايد». در حقيقت يك هماهنگى و وحدت روش بين اين دو امام همام برقرار است.
از آنجا كه بر اساس آيه صريح قرآن: «وَ اِذا حَكَمتُم بَينَ النّاسِ اَن تَحكُموا بِالعَدلِ»(474) بنيان حكومت امام عصرعليه السلام بر تحقق عدل الهى در تمام زمينه‏ هاست، و روايات رسيده از معصومين‏ عليه السلام اين حقيقت را آشكار مى ‏نمايد. وجود سه واژه عدل و عقل و حق، كه از نظر كاربردى در فرهنگ اسلام و تشيع بيشتر استفاده شده و از موقعيت مقدسى برخوردار است، و على رغم معانى متفاوت هر سه در نهايت به يك معنى ختم مى ‏شود و اينكه هر شى‏ء آن گونه كه خداوند مى‏ خواهد سر جايش باشد و تحقق اين امر انجام نمى ‏پذيرد، مگر به دست منتخب خداوند حكيم، عليم و مهربان.
نكته مهم تر اينكه عدالت اگر چه واژه بسيار شيرين و مورد قبول مؤمن و كافر است، اما در اجرا تلخ و ناگوار است. بيان اميرِ كلام حضرت على ‏عليه السلام گواه اين مطلب است، آنجا كه فرمودند: «عدالت به هنگام سخن گفتن داراى ميدان وسيعى است، اما به هنگام عمل بسيار ضيق است».

وحدت روش بين اميرالمؤمنين و امام زمان‏ عليهما السلام‏

نكته جالب ديگر اينكه حضرت مهدى ‏عليه السلام فرزند كسى است كه رسول معظم ‏عليه السلام او را معيار حق قرار داده، هم در دنيا و هم در آخرت. «عَلِىٌّ مَعَ الحَقِّ وَ الحَقُّ مَعَ عَلِىٍّ يَدورُ حَيثُما دار»(475): «على همراه حق و حق همراه على است. حق مى ‏گردد همان جا كه على مى ‏گردد». «عَلِىٌّ مَعَ الحَقِّ وَ الحَقُّ مَعَ عَلِىٍّ وَ لَن يَفتَرِقا حَتّى‏ يَرِدا عَلَىَّ الحَوضَ يَومَ القِيامَةِ»(476): «على با حق و حق با على است، و هرگز از يكديگر جدا نمى ‏شوند تا در روز قيامت كنار حوض بر من وارد گردند».
اين حديث از احاديث عجيب است، چرا كه على ‏عليه السلام را ميزان حق معرفى می‏كند؛ زيرا كه حق محض على ‏عليه السلام است. امام مهدى‏ عليه السلام فرزند چنين شخصيتى است و همه افعال و رفتار او حق محض است، چون پدرش حق محض بوده و او به سيره پدرش عمل خواهد كرد. لذا تمام آنچه در دوران حكومت ايشان اتفاق مى‏ افتد و او انجام خواهد داد حق است. آن روز است كه عدل زيباترين آرزوى انسان‏ها تحقق مى ‏يابد. به عبارت ساده بايد گفت: حضرت مهدى ‏عليه السلام در اجراى نظام عدالت پا جاى پاى حضرت على‏ عليه السلام خواهد گذاشت.
حضرت على ‏عليه السلام مى ‏فرمايد: «العَدلُ اَساسٌ بِهِ قِوامُ العالَمِ»(477): «عدل اساسى است كه هستى بدان استوار و محكم است». يا در بيانى كوتاه شكل حيات را معين مى ‏نمايد: «العَدلُ حَياةٌ»(478): «عدل زندگى است».
در اين بيان، مولا چهار چوب زندگى را معلوم مى ‏كنند؛ و چون در زمان حيات خود با توجه به مشكلات ايجاد شده چنان كه شايسته بود اجراء نشد در حاكميّتِ سراسر عدلِ حضرت مهدى ‏عليه السلام انجام خواهد شد.
همچنين مى‏ فرمايد: «العَدلُ حَياةُ الاَحكامِ»(479): «حيات و روح احكام با عدل است». حكمى كه عدل در آن نباشد حكم مرده را دارد، و در ايام حكومت حضرت بقية اللَّه ‏عليه السلام تمام احكام صادره بر اساس عدل خواهد بود.
«الرَّعِيَّةُ لا يُصلِحُها اِلاَّ العَدلُ»(480): «رعيت جز به عدل اصلاح نمى ‏پذيرد». يعنى اصلاح وضع مردم در همه زمينه ها بستگى به عدالت حاكم دارد؛ و چون حاكمان با حقيقت عدالت مأنوس نيستند وضع مردم هم روز به روز بدتر مى ‏شود. در حكومت حقّه مهدوى چون عنصر عصمت مقدم بر عدالت است، آن حضرت با روندى آسان به اصلاح وضع رعيّت و مردم مى‏ پردازد، چون براى حكومت صِرف عدالت كافى نيست، بلكه عصمت لازم است.
«اِنَّ العَدلَ ميزانُ اللَّهِ سُبحانَهُ الَّذى وَضَعَهُ فِى الخَلقِ وَ نَصَبَهُ ِلاِقامَةِ الحَقِّ فَلا تُخالِفهُ فى ميزانِهِ وَ لا تُعارِضهُ فى سُلطانِهِ»(481): «عدل ترازويى است كه خداوند سبحان در ميان خلق براى برپايى حقّ قرار داده، پس با او در ميزانش مخالفت نكن و با او در حاكميّتش معارضه منما».
در اين بيان، عدل به ترازو تشبيه شده و مخالفت با آن مخالفت با حاكميت خداوند خواهد بود؛ و كسى كه توان اجراى عدالت را ندارد عملاً با خدا در حال معارضه است.

تصويرى از حكومت مهدوى بر اساس غدير

حضرت صادق‏ عليه السلام حكومت حضرت مهدى ‏عليه السلام را اين گونه به تصوير میكشد:
اِذا قامَ القائِمُ حَكَمَ بِالعَدلِ وَ ارتَفَعَ فى اَيّامِهِ الجَورُ وَ آمَنَت بِهِ السُّبُلُ وَ اَخرَجَتِ الاَرضُ بَرَكاتِها وَ رَدَّ كُلَّ حَقٍّ اِلى‏ اَهلِهِ وَ لَم يَبقَ اَهلُ دينٍ حَتّى‏ يُظهِروا الاِسلامَ وَ يَعتَرِفوا بِالايمانِ، ... وَ حَكَمَ بَينَ النّاسِ بِحُكمِ داوُدَ وَ حُكمِ مُحَمَّدٍعليه السلام. فَحينَئِذٍ تُظهِرُ الاَرضُ كُنوزَها وَ بَركاتِها، تُبدى زينَتَها فَلا يَجِدُ الرَّجُلُ مِنكُم يَومَئِذٍ مَوضِعاً لِصَدَقَتِهِ وَ لا لِبِرِّهِ لِشُمولِ الغِنى‏ جَميعَ المُؤمِنينَ ... اِنَّ دَولَتَنا آخِرُ الدُّولِ وَ لَم يَبقَ اَهلُ بَيتٍ لَهُم دَولَةٌ اِلاّ مَلَكوا قَبلَنا لِئَلاّ يَقولوا: «اِذا رَأَوا سيرَتَنا لَو مَلَكنا سِرنا مِثلَ سيرَةِ هؤُلاءِ»، وَ هُوَ قَولُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ العاقِبَةُ لِلمُتَّقين».(482)

هنگامى كه حضرت مهدى‏ عليه السلام ظهور میكند همه چيز را اين گونه متحول مى ‏كند:
1 . حكومتش بر اساس عدل است.
2 . ظلم و جور در ايام حكومتش از بين مى ‏رود.
3 . راه‏ها در پرتو حكومتش امن و امان مى‏ گردد.
4 . زمين بركاتش را خارج مى‏ نمايد.
5 . حقّ هر كسى به خودش مى ‏رسد.
6 . جز اسلام دينى باقى نمى‏ماند و همه با ايمان به اسلام شناخته مى ‏شوند.
7 . در ميان مردم همانند حضرت داود و حضرت محمّد عليهما السلام حكم و داورى مى ‏نمايد.
8 . به بركت وجود حضرت زمين گنج هاى خود را آشكار مى ‏سازد و بركات خود را نمايان و آشكار مى ‏نمايد.
9 . كسى در آن زمان براى انفاق و صدقه موردى پيدا نمى‏ كند، زيرا همه بى ‏نياز و غنى هستند.
حضرت صادق‏ عليه السلام در ادامه به يك نكته اساسى اشاره دارد و مى ‏فرمايد:
دولت ما آخرين دولت است. همه كسانى كه قرار بود حكومت كنند قبل از ما به حكومت مى ‏رسند تا چنانچه روش ما را در حكومت ببينند نگويند: «اگر ما به حكومت مى ‏رسيديم مانند اينان حكومت مى‏ كرديم»! و اين همان گفته خداوند متعال است كه فرمود: «وَ العاقِبَةُ لِلمُتَّقينَ».
آرى عاقبت از آنِ متقين است و رأس و امير آن وجود مقدس حضرت مهدى ‏عليه السلام است. به اميد آن روز زيبا كه طلوع عدالت علوى در حكومت مهدوى است.

منابع و مآخذ

1 . قرآن كريم.
2 . اعلام الورى بأعلام الهدى، طبرسى، فضل بن حسن، ناشر: اسلاميه، تهران، چاپ سوم، 1390 ق.
3 . بحار الانوار، علامه مجلسى، ناشر: اسلاميه، تهران، سال چاپ: مختلف، نوبت چاپ: مكرر.
4 . شرح نهج البلاغة، ابن ابى ‏الحديد، عبدالحميد بن هبة اللَّه، محقق و مصحح: ابراهيم، محمد ابوالفضل، ناشر: مكتبة آية اللَّه المرعشى النجفى، قم، چاپ اول ، 1404 ق.
5 . غرر الحكم و درر الكلم، تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، ناشر: دفتر تبليغات، قم، چاپ اول، 1366 ش

موسسه فرهنگی هنری غدیرستان کوثر نبی صلی الله علیه و آله و سلم

 

غدیر,غدیرخم,غدیرشناسی

غدیر