غدیر
  • 03134490296
  • 09118000109
  • این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

مُنشِيء الشَّيءِ حِينَ لَا شَيءَ 1

آفريدگار عالم، جهان را بدون اينكه از چيزي الگوبرداري كند، به وجود آورده است. به اين نوع خلقت اصطلاحا «ابداع» مي گويند. ابداع مصدر باب افعال از ماده «بَدَعَ» است. اين ماده در لغت به چيزي گفته مي شود كه تازه و اوّل بوده (1) و يا نمونه قبلي نداشته باشد. (2) بعضي گفته اند كه ابداع، احداث چيزي است كه مسبوق به خلق، ذكر و معرفت نباشد. وقتي در مورد خداوند استعمال مي شود به معني ايجاد چيزي بدون نياز به آلت، ماده، زمان و مكان است و اين تنها به خداوند اختصاص دارد. (3)

بديع بر وزين فعيل به معناي فاعل مُبدِع از صفات خداوند متعال است، چرا كه مخلوقات را بر اساس اراده خودش و بدون نمونه قبلي آفريده است.

فرق بين واژه «خلق» و «ابداع» اين است كه خلق گاهي به مطلق ايجاد، گفته مي شود اعمّ از اين كه مسبوق به زمان و ماده باشد يا نباشد.

البته واژه «اختراع» و «انشاء» نيز در مورد خداوند استعمال شده است كه در اين صورت مراد از آنها، ايجاد اشياء بدون ماده، زمان، آلت و هر چيز ديگر خواهد بود. (4)

با توجه به مطالب فوق مي توان نتيجه گرفت كه ابداع به معني خاص آن، فقط به خداوند اختصاص دارد و اگر احيانا در مورد بشر نيز استعمال شود، مراد معناي عام آن، يعني «خلق» و «تكوين» خواهد بود. از سوي ديگر خلق، اختراع و ايجاد، هم كاربرد خاص دارد و هم كاربرد عام؛ كاربرد خاص آن كه ملازم با ماده و آلت است تنها در مورد بشر به كار مي رود، ولي وقتي در مورد خداوند استعمال شود معناي عام آن مراد خواهد بود.

كلمه ابداع با مشتقاتش، چهار بار در قرآن به كار رفته است. (5) و از اين رو مي توان گفت كه اصطلاح ابداع براي اولين بار در فرهنگ اسلامي، توسّط خود قرآن مطرح شده است.

در خطابه غدير رسول خدا (صلي الله عليه و آله) به اين صفت باري تعالي مردم را گوشزد مي كند، آنجا مي فرمايد:

«وَ هُوَ مُنشِيء الشَّيءِ حِينَ لَا شَيءَ»
و او پديد آورنده هر چيزي است در حالي كه هيچ چيزي نبوده است.

در اين عبارت با اشاره معلوم مي گردد كه اشياء را خداوند ابداع فرموده است و بدون اينكه خداوند از موجودي نمونه برداري نمايد، اشياء را آفريده است. در فراز ديگر خطابه اين مطلب را با صراحت بيشتري بيان مي فرمايد:

«صَوَّرَ مَا ابتَدَعَ عَليَ غَيرِ مِثَالٍ»
آنچه را ابداع كرده بدون هيچ مثال (و الگويي) تصوير كرده است.

خداوند متعال صورت اشياء را بدون هيچ سابقه اي به وجود آورده است، و اين در حالي است كه بشر هم گاهي اگر دست به ايجاد چيزي مي زند، با تكيه بر محيط اطراف خود و تصوير برداري از آن انجامش مي دهد.

خداوند تمام آسمان ها و زمين را اين گونه بي مثال تقدير نموده و آفريده است، چنانچه در آيه كريمه فرمود:

«بَديعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ إِذا قَضى‏ أَمْراً فَإِنَّما يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُون‏» (6)
(او) پديد آورنده آسمانها و زمين است‏، و چون به كارى اراده فرمايد، فقط مى ‏گويد: «(موجود) باش»؛ پس (فوراً موجود) مى ‏شود.   

و رسول خدا (صلي الله عليه و آله) باز در خطابه فرمودند:

«أَنشَأَهَا فَكَانَت وَ بَرَأَهَا فَبَانَت»
او عالم را ايجاد كرده و بلافاصله لباس هستي به خود گرفتند، و به آن ها هستي داد پس آشكار شدند (از تاريكي عدم به روشني وجود بيرون آمدند).

پي نوشت ها:

1. الصحاح، ج 3، ص 1183 به نقل از نشريه: كلام اسلامي » پاييز 1387 - شماره 67 (22 صفحه - از 127 تا 148)
2. القاموس، ج 3، ص 228 به نقل از همان
3. مفردات، ص 38 به نقل از همان
4. معجم الفروق اللغويه، ص 9 به نقل از همان
5. بقره: 117 - انعام: 101 - احقاف: 9 - حديد: 27
6. البقرة: 117

موسسه فرهنگی هنری غدیرستان کوثر نبی صلی الله علیه و آله و سلم

 

غدیر,غدیرخم,غدیرشناسی

غدیر