از بعثت با تعبیرِ «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی المُؤمِنینَ اِذ بَعَثَ فیهِم رَسولاً مِن اَنفُسِهِم».(66)
از غدیر با تعبیرِ «الیَومَ اَکمَلتُ لَکُم دینَکُم وَ اَتمَمتُ عَلَیکُم نِعمَتی».(67)
از دوران ظهور موعود منتظَر با تعبیرِ «وَ اَشرَقَتِ الاَرضُ بِنورِ رَبِّها».(68)
همچنان که با تابش نور وجود خاتم الانبیاءصلی الله علیه وآله و بعثت آن بزرگوار، تیرگی‌ها رخت بر می‌بندد و جهان با اشعه حیاتبخش محمدی روشن و منور می‌گردد، با ظهور خاتم اوصیاء نیز جهانِ تاریک و ظلمانی پس از فترتی طولانی، به واسطه بارقه الهیِ مهدوی سراسر نور و حیات و تکاپو می‌گردد، و حلقه اتصال این دو خیزش و رستاخیزِ عظیم معنوی همانا غدیر است. برخی از موضوعاتی که در این نوشتار پرداخته شده از این قرار است:
الف . مقایسه‌ای اجمالی بین بعثت حضرت خاتم‌صلی الله علیه وآله و ظهور منجی عالم‌علیه السلام.
ب . ترسیم جایگاه والای غدیر خم و ولایت و امامت امام امیرالمؤمنین‌علیه السلام در اتصال و ارتباط بخشی بین بعثت و ظهور.
ج . مقایسه‌ای بین دوران قبل و بعد از بعثت با دوران قبل و بعد از ظهور موعود منتظر در موضوعاتی چون رشد علم و دانش پس از بعثت و پس از ظهور؛ تلاش در جهت عدالت گستری، عام و جهان شمول بودن دعوت رسول اللَّه و دعوت بقیة اللَّه‌علیهما السلام.
د . مشترکات بعثت، غدیر ، ظهور موعود.
شروع دعوت رسول اللَّه‌صلی الله علیه وآله از مکه و از کنار بیت اللَّه با ندای «قولوا لا اله الا اللَّه» و دعوت عمومی و اعلان ولایت امیرالمؤمنین‌علیه السلام از غدیر خم و مکه با جمله «مَن کُنتُ مولاه فهذا علیٌّ مولاه» بوده و دعوت موعود نیز از کنار خانه کعبه و با ندای «اَنَا بقیة اللَّه»(69) خواهد بود؛ و در هر سه تأیید الهی وجود دارد «وَ نَصَرتَهُ بِالرُّعبِ»(70) و «وَ اللَّهُ یَعصِمُکَ مِنَ الناسِ».(71)
الف . برخی مشترکات بین بعثت و عصر ظهور
اشاره
وجوه مشترک بین بعثت و ظهور به سه جهت باز می‌گردد که ذیلاً به آنها می‌پردازیم:
اول : حضرت عیسی‌علیه السلام مبشرِ پیامبرصلی الله علیه وآله و مؤید حضرت مهدی‌علیه السلام
خداوند حکیم در قرآن کریم از زبان حضرت مسیح‌علیه السلام چنین می‌فرماید: «اِنّی رَسولُ اللَّهِ اِلَیکُم مُصَدِّقاً لِما بَینَ یَدَیَّ مِنَ التَّوراةِ وَ مُبَشِّراً بِرَسولٍ یَأتی مِن بَعدِی اسمُهُ اَحمَدُ».(72)
در برخی از کتاب های فریقین با این روایت روبرو می‌شویم که حضرت قائم‌علیه السلام پیشنماز حضرت عیسی بن مریم‌علیه السلام می‌شود، و با اقتدای حضرت عیسی‌علیه السلام به ایشان آن حضرت از ناحیه حضرت مسیح‌علیه السلام تأیید می‌شود و حجت بر مسیحیان تمام گشته و آنان در زمره گروندگان به امام عصرعلیه السلام قرار می‌گیرند. متن حدیث چنین است:
عَن رسولِ اللَّه‌علیه السلام اَنَّه اَخبَرَ الاَئِمَّةَ بِخُروجِ المَهدِیِّ، خاتَمِ الاَئِمَّةِ الَّذی یَمَلأُ الاَرضَ قِسطاً وَ عَدلاً کَما مُلِئَت ظُلماً وَ جَوراً وَ اَنَّ عیسی‌علیه السلام یَنزِلُ عَلَیهِ وَقتَ خُروجِهِ وَ ظُهورِهِ وَ یُصَلّی خَلفَهُ.
از رسول خداصلی الله علیه وآله منقول است که آن حضرت امامان را از خروج مهدی‌علیه السلام خبر داد، همان خاتم امامان که زمین را همان گونه که از ظلم و جور پر شده از قسط و عدل پر می‌سازد، و خبر داد که عیسی‌علیه السلام به هنگام خروج و ظهورش نزد وی فرود می‌آید و پشت سر وی نماز می‌گزارد.
در روایت دیگری آمده است:
عیسی‌علیه السلام پس از شروع قیام مهدی‌علیه السلام برای نماز فرود آید و مهدی‌علیه السلام پشت سر می‌آید تا عیسی‌علیه السلام پیش افتد، لکن عیسی‌علیه السلام دست خود را میان کتف‌های آن حضرت می‌نهد و به او می‌گوید: «پیش باش».
فرود آمدن او به هنگام نماز بامداد است و پشت سر مهدی‌علیه السلام نماز می‌گزارد ....(73)
دوم: تأیید پیامبر و امام زمان‌علیهما السلام با ملائکه
خداوند بخشایشگر بخشاینده درباره پیامبر عزیز خویش‌صلی الله علیه وآله چنین فرمود:
فَأَنزَلَ اللَّه سَکینَتَهُ عَلَیهِ وَ اَیَّدَهُ بِجُنودٍ لَم‌تَرَوها وَ جَعَلَ کَلِمَةَ الَّذینَ کَفَروا السُّفلی وَ کَلِمَةُ اللَّهِ هِیَ العُلیا.(74)
در دعای افتتاح توصیف حضرت بقیة اللَّه‌علیه السلام را چنین می‌یابیم:
اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلی وَلِیِّ اَمرِکَ القائِمِ المُؤَمَّلِ وَ العَدلِ المُنتَظَرِ ، حُفَّهُ بِمَلائِکَتِکَ المُقَرَّبینَ وَ اَیِّدهُ بِروحِ القُدُسِ یا رَبَّ العالَمینَ.
سوم : تصریح و تلویح به دو نعمت نبوّت و ظهور موعود
قرآن صریحاً نعمت نبوت را و تلویحاً نعمت وجود و ظهور امام عصرعلیه السلام را بیان نموده که در هر دو حاکمیت صالحان بر زمین و شکست ستمگران و متمردان محقق خواهد شد. آیات آغازین سوره قصص می‌فرماید:
اِنَّ فِرعَونَ عَلا فِی الاَرضِ وَ جَعَلَ اَهلَها شِیَعاً یَستَضعِفُ طائِفَةً مِنهُم یُذَبِّحُ اَبناءَهُم وَ یَستَحیی نِساءَهُم اِنَّهُ کانَ مِنَ المُفسِدینَ. وَ نُریدُ اَن نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ استُضعِفوا فِی الاَرضِ وَ نَجعَلَهُم اَئِمَّةً وَ نَجعَلَهُمُ الوارِثینَ. وَ نُمَکِّنَ لَهُم فِی الاَرضِ».(75)
ب : نگاهی گذرا به سه رخداد: بعثت، غدیر، عصر ظهور
اول : بعثت
بعثت در هنگامه‌ای رخ می‌نماید که انسان‌ها شتابان و با سرعت هر چه بیشتر بیراهه های جهل و نادانی را می‌پیمایند و در مقابل خدایان ساخته شده از سنگ و چوب سجده می‌کنند و از قتل‌ها و غارت‌ها و بیدادگری‌ها با افتخار یاد می‌نمایند. زمانی که دختران خویش را زنده در گور می‌نهند و عواطف بشری در سطح اجتماع در پایین‌ترین مراحل است.
دوم : غدیر خم
غدیر خم و عظمت آن هنگامی ملموس‌تر خواهد بود که بدانیم دشمنان نبوت و امامت از سال‌ها قبل دلخوش بودند که رسول خاتم‌صلی الله علیه وآله را فرزند پسری نیست و تلاش وی پس از رحلت از این جهان مادی ناتمام خواهد ماند. جالب اینکه این پندار موهوم را تنها در دل نهان نداشتند و بر زبان آوردند تا آنجا که خالق هستی‌بخش پیامبر عزیز خویش را چنین تسلا داد و تأیید نمود: «اِنّا اَعطَیناکَ الکَوثَرَ، فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انحَر، اِنَّ شانِئَکَ هُوَ الاَبتَرُ».(76)
در دوران آغازین بعثت یگانه بی‌همتا در ترسیم آن روزگاران فرمود: «وَ اِذ یَمکُرُ بِکَ الَّذینَ کَفَروا لِیُثبِتوکَ اَو یَقتُلُوکَ اَو یُخرِجوکَ ...».(77)
در زلال جاری غدیر، استمرار نبوت سید الانبیاء با امامت سید الاوصیاء تحقق یافت؛ و دین مبین به کمال رسید و نعمت الهی بر بشریت تمام یافت که «الیَومَ اَکمَلتُ لَکُم دینَکُم وَ اَتمَمتُ عَلَیکُم نِعمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الاِسلامَ دیناً».(78)
سوم : ظهور موعود منتظر
ظهور موعود در زمانی است که مردمان از ظلم و جور به ستوه آمده، و همگی یک دل و یک زبان مصلح هستی را از خدای خویش می‌طلبند. در آن هنگام است که از کنار خانه کعبه مولایمان مردمان را به خدا دعوت نماید، و گلبانگ «اَنَا بَقِیَّةُ اللَّهِ» از بیت اللَّه به گوش جهانیان رسد و مشام جان همگان را نوازش دهد، و با برافراشتن پرچم فتح و پیروزی قسط و عدل را در سراسر گیتی حاکم سازد.
ج : معرفی «دوران قبل از بعثت» و «"دوران قبل از ظهور»
1 . دوران قبل از بعثت
امیرالمؤمنین‌علیه السلام روزگار عرب پیش از بعثت را چنین ترسیم می‌نماید:
اِنَّ اللَّهَ بَعَثَ مُحَمَّداًصلی الله علیه وآله نَذیراً لِلعالَمینَ وَ اَمیناً عَلَی التَّنزیلِ؛ وَ اَنتُم مَعشَرَ العَرَبِ عَلی شَرِّ دینٍ وَ فی شَرِّ دارٍ مُنیخونَ بَینَ حِجارَةٍ خُشنٍ وَ حَیّاتٍ صُمٍّ تَشرَبونَ الکَدِرَ وَ تَأکُلونَ الجَشِبَ وَ تَسفِکونَ دِماءَکُم وَ تَقطَعونَ اَرحامَکُم، الاَصنامُ فیکُم مَنصوبَةٌ وَ الآثامُ بِکُم مَعصوبَةٌ.(79)
خداوند محمدصلی الله علیه وآله را بیم دهنده جهانیان و امین وحی و کتاب خود مبعوث کرد در حالی که شما گروه عرب در بدترین آیین و بدترین جاها به سر می‌بردید. در میان سنگلاخ‌ها و مارهای ناشنوا اقامت داشتید. آب‌های لجن را می‌آشامیدید و غذاهای خشن می‌خوردید و خون یکدیگر را می‌ریختید و از خویشاوندان دوری می‌کردید. بت‌ها در میان شما سر پا بود و از گناهان اجتناب نمی‌کردید».
سپس روزگار بقیه مردم را پیش از بعثت را چنین ترسیم می‌نماید:
وَ اَهلُ الاَرضِ یَومَئِذٍ مِلَلٌ مُتَفَرِّقَةٌ وَ اَهوَاءٌ مُنتَشِرَةٌ، وَ طَرائِقُ مُتَشَتِّتَةٌ بَینَ مُشَبِّهٍ ِللَّهِ بِخَلقِهِ اَو مُلحِدٍ فِی اسمِهِ، اَو مُشیرٍ اِلی غَیرِهِ فَهَداهُم بِهِ مِنَ الضَّلالَةِ وَ اَنقَذَهُم بِمَکانِهِ مِنَ الجَهالَةِ».(80)
مردم آن روز دارای مذهب‌های گوناگون و بدعت‌های مختلف و طوایف متفرق بودند. گروهی خداوند را به خلقش تشبیه می‌کردند و برخی در اسم او تصرف می‌کردند و جمعی به غیر او اشاره می‌کردند. خداوند آنان را به وسیله رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله هدایت کرد و به معارف الهی آشنا ساخت.
2 . دوران قبل از ظهور
باب مدینة علم النَّبی‌صلی الله علیه وآله در قسمت های گوناگون کلام گهربار خویش و به هنگام بیان ملاحم و فتن به ترسیم دوران جامعه بشری در عصر قبل از ظهور موعود پرداخته‌اند، که در این قسمت تنها به نقل گوشه‌ای از کلام آن حضرت اکتفا می‌کنیم:
امیرالمؤمنین‌علیه السلام در نهج البلاغه می‌فرماید: «حَتّی تَقومَ الحَربُ بِکُم عَلی ساقٍ، بادیاً نَواجِذُها، مَملوءَةً اَخلافُها، حُلواً رَضاعُها، عَلقَماً عاقِبَتُها».(81)
حضرت پیش بینی می‌کند که قبل از ظهور حضرت مهدی‌علیه السلام آشوب عجیب و جنگ‌های بسیار مهیب و خطرناکی در دنیا اتفاق می‌افتد. می‌فرماید: «جنگ روی پای خودش می‌ایستد. دندان‌های خودش را نشان می‌دهد مثل یک درنده‌ای که دندان نشان می‌دهد. شیرِ پستان خودش را نشان می‌دهد. یعنی آن ستیزه جویان و آتش افروزانِ جنگ نگاه می‌کنند می‌بینند این پستان جنگ خوب شیر می‌دهد؛ یعنی به نفعشان کار می‌کند، اما نمی‌دانند که عاقبتِ این جنگ به ضرر خودشان است.
د : معرفی دوران پس از بعثت و پس از ظهور
1 . دوران پس از بعثت
خداوند مهربان دوران قبل و بعد از بعثت را به ترتیب چنین بیان می‌کند: «وَ کُنتُم عَلی شَفا حُفرَةٍ مِنَ النّارِ ...»(82): «شما در اوج دشمنی با هم و بر لبه پرتگاه آتش بودید. خداوند به واسطه نعمت بعثت رسول خاتم‌صلی الله علیه وآله عداوت را به اُلفت و ضلالت را به هدایت تبدیل نمود».
با تأملی در این آیه و فراز پیشینِ کلامِ امیرالمؤمنین‌علیه السلام تصویری روشن از دوران پس از بعثت نیز به دست می‌آید.
2 . دوران پس از ظهور
امیرالمؤمنین‌علیه السلام در ادامه کلامش می‌فرماید: «اَلا وَ فی غَدٍ وَ سَیَأتی غَدٌ بِما لاتَعرِفونَ»(83) : «بدانید که فردا دنیا آبستن چیزهایی است که هیچ پیش بینی نمی‌کنید و نمی‌شناسید و آگاه نیستید، ولی بدانید که هست و فردا با خود خواهد آورد».
«یَأخُذُ الوالی مِن غَیرِها عُمّالَها عَلی مَساوی اَعمالِها»(84) : «اول کاری که آن والی الهی می‌کند این است که عُمّال و حکام را یک یک می‌گیرد، و اعوان خود را اصلاح می‌کند و دنیا اصلاح می‌شود».
«وَ تُخرِجُ لَهُ الاَرضُ اَفالیذَ کَبِدِها»: «زمین پاره‌های جگر خود را بیرون می‌دهد». یعنی زمین هر موهبتی که در خود دارد از هر معدنی و هر استعدادی که شما تصور کنید، همه را بیرون می‌دهد.
«وَ تُلقی اِلَیهِ سِلماً مَقالیدَها» : «زمین می‌آید مثل یک غلام در حالی که تسلیم است و کلیدهای خود را در اختیار او قرار می‌دهد». یعنی سِرّی در طبیعت باقی نمی‌ماند مگر اینکه به دست او کشف می‌شود و مجهولی در طبیعت باقی نمی‌ماند مگر اینکه در آن دوره مکشوف می‌گردد.
«فَیُریکُم کَیفَ عَدلُ السّیرَةِ»: «آن وقت او به شما نشان خواهد داد که عدالت واقعی یعنی چه»؟! نشان خواهد داد که این همه که دم از اعلامیه حقوق بشر و آزادی می‌زدند همه دروغ بود و این همه که دم از صلح می‌زدند همه‌اش دروغ و نفاق و جُو فروشی و گندم نمایی بود.
«وَ یُحیی مَیِّتَ الکِتابِ وَ السُّنَّة»: «قوانین کتاب و سنت را که متروک مانده و به حسب ظاهر مرده و از میان رفته زنده خواهد کرد».
و نیز فرمود: «اِذا قامَ القائِمُ حَکَمَ بِالعَدلِ ...». هر یک از امامان ما لقبی دارد و امام زمان‌علیه السلام لقبی مخصوص به خود دارد که از مفهوم قیام گرفته شده است: «القائم» یعنی آنکه در جهان قیام می‌کند. ما حضرت مهدی‌علیه السلام را به قیام و عدالت می‌شناسیم. هر امامی به یک صفت شناخته می‌شود و این امام به قیام و عدالت شناخته می‌شود.
«وَ ارتَفَعَ فی اَیّامِهِ الجَورُ»: «در روزگار او جور و ظلمی در کار نیست».
«وَ اَمِنَت بِهِ السُّبُلُ»: «همه راه‌ها امن می‌شود». چون منشأ این ناامنی‌ها، ناراحتی ها و بی‌عدالتی‌هاست. وقتی که عدالت برقرار شود، چون فطرت بشر فطرت عدالت است و دلیلی بر ناامنی وجود ندارد.
«وَ اَخرَجَتِ الاَرضُ بَرَکاتِها»: «و زمین تمام برکات خود را بیرون می‌آورد».
«وَ لا یَجِدُ الرَّجُلُ مِنکُم یَومَئِذٍ مَوضِعاً لِصَدَقَتِهِ وَ لا بِرِّهِ ... وَ هُوَ قَولُهُ تَعالی: «وَ العاقِبَةُ لِلمُتَّقینَ». آیا می‌دانید ناراحتی مردمِ آن وقت چیست؟! ناراحتی مردم فقط این است که اگر بخواهند صدقه‌ای بدهند و یا کمکی به کسی نمایند، فقیر و مستحق پیدا نمی‌کنند.
درباره توحید الهی می‌فرماید: «حَتّی یُوَحِّدوا اللَّهَ وَ لا یُشرِکَ بِهِ شَیئاً»: «تا اینکه همه خدا را یگانه خواهند دانست و ذرّه‌ای به او شرک نخواهند ورزید».
درباره «امنیت» می‌فرماید: «وَ تَخرُجُ العَجوزَةُ الضَّعیفَةُ مِنَ المَشرِقِ تُریدُ المَغرِبَ لایُؤذیها اَحَدٌ»: «یک پیرزن ناتوان از مشرق تا مغرب دنیا را مسافرت می‌کند بدون آنکه کسی او را اذیت کند».(85)
غدیر در زمانی است که دشمنان برای خاموشی این چراغ فروزان ترفندها به کار برده و در پی قتل و تبعید و زندانی کردن برآمده‌اند، اما از این همه جز رسوایی طرفی بر نبسته‌اند، که خالق هستی می‌فرماید: «وَ اِذ یَمکُرُ بِکَ الَّذینَ کَفَروا لِیُثبِتوکَ اَو یَقتُلوکَ اَو یُخرِجوکَ وَ یَمکُرونَ وَ یَمکُرُ اللَّهَ ...».(86)
پس از گذشت زمانی چند، زبانِ طعنه کینه توزان دراز گشته و جسارت از حد گذرانیده، رسول خاتم را ابتر خوانده و دل در گروِ رفتنِ وی نهاده که پس از وی به امیال خویش خواهیم رسید!! اما هستی بخش توانا این گونه دردانه هستی را مورد مهر و ملاطفت قرار داد که «ما به تو کوثر ارزانی داشتیم ... و دشمنت را ابتر نمودیم».(87) و نیز فرمود: «با اعلام وصایت و امامت سید اوصیاء، دین را بر تو کامل گردانیده و نعمت را تمام نموده و کینه و کید دشمنان را خنثی و نقش بر آب نمودیم».(88)
ظهور موعود منتظرعلیه السلام استمرارِ منویّات رسول اللَّه‌صلی الله علیه وآله در بعثت و فتح مکه و غدیر خم و نیز تلاش امامان معصوم‌علیهم السلام در دوران پس از رحلت نبی خاتم‌صلی الله علیه وآله تا فرا رسیدن دوران غیبت کبرای امام عصرعلیه السلام و جامه فعلیت پوشاندن و عملی ساختن آن منویّات است. کسی درک صحیح و واقعی از موعود و عصر طلایی ظهور دارد که حلقه اتصال بعثت و ایام پر شکوفه ظهور را در غدیر جستجو نماید.
منابع و مآخذ
1 . قرآن مجید.
2 . ابن طاووس، سیّد علی بن موسی؛ إقبال الأعمال، ترجمه محمد روحی، قم، سماء قلم، چاپ ششم، 1385 ش.
3 . سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، بوستان کتاب، چاپ بیست و هفتم، 1387 ش.
4. سید رضی، محمد بن حسین؛ نهج البلاغة، تحقیق محمد دشتی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1417 ق.
5 . طبرسی، امین الاسلام؛ إعلام الوری بأعلام الهدی، قم، آل البیت‌علیهم السلام، 1417 ق.
6 . نجفی، هادی، اندوخته خداوند، ترجمه جویا جهانبخش، تهران، حروفیه، 1382ش.
زمینه‌سازی غدیر برای عصر ظهور / علی اکبر مهدی پور
چکیده
1 . حکومت واحد جهانی حضرت بقیة اللَّه ارواحنا فداه، جلوه‌ای از صوت العدالة الانسانیه امیرالمؤمنین‌علیه السلام است که در روز عید سعید غدیر پی‌ریزی شد.
2 . در روز غدیر، ولایت حضرت امیرعلیه السلام بر آسمان و زمین عرضه شد، که در عصر ظهور تبلور پیدا می‌کند.
3 . آیه شریفه «بَلِّغ ما اُنزِلَ اِلَیکَ مِن رَبِّکَ» در روز غدیر نازل گردید، در عهد ظهور تبلیغ جهانی می‌گردد.
4 . آیه کریمه «الیَومَ اَکمَلتُ لَکُم دینَکُم» که در روز غدیر نازل شد، تمکّن عملی آن «وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُم دینَهُمُ الَّذِی ارتَضی» در عصر ظهور تحقق می‌یابد.
5 . رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله روز غدیر در میان صد و بیست هزار نفر اخوّت ایجاد کرد، و اخوّت حقیقی در میان جهانیان در عصر ظهور برقرار می‌گردد.
6 . پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله در روز غدیر برای حضرت امیرعلیه السلام از همگان بیعت گرفت، و در عصر ظهور همگان در برابر آن حضرت خضوع می‌کنند.
7 . منافقان در روز غدیر ریاکارانه بانگ «اَصبحتَ مولای و مولی کلِّ مؤمنٍ و مؤمنةٍ» سر دادند، ولی در عصر ظهور همگان از سویدای دل مُنقاد می‌شوند.
8 . مولای متقیان در روز غدیر در زمان خلافت ظاهریشان بیست و هشت ویژگی برای روز غدیر برشمردند، که همه آنها در عصر ظهور تحقق پیدا می‌کند.
9 . امام رضاعلیه السلام در یک حدیث نورانی چهل ویژگی برای روز غدیر بیان فرمودند، که همه آنها در عصر ظهور جلوه‌گر می‌گردد.
10 . برخی از صفات مولی از قبیل «دابّة الارض» بودن و برخی از تجلّیات آن حضرت، از قبیل تجلّی در قرص خورشید، در عصر ظهور تحقق می‌یابد
مدخل
حساس‌ترین فراز تاریخ اسلام، روز هجدهم ذیحجة الحرام سال دهم هجری در سرزمین غدیر خم، در کنار برکه‌ای به پهنای جهان رخ داد. این رخداد مهم تاریخی با قلم زرین بر تارک صفحات تاریخ نقش بست و به عنوان «عید سعید غدیر» با کِلک قضا بر پیشانی آفرینش رقم خورد.
خلافت، وصایت، امارت و امامت مولای متقیان، در حضور 120000 تن از اصحاب توسط رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله اعلام گردید. جایگاه و ویژگی‌های مولی و فضایل آن حضرت در 110 فراز از خطبه تاریخی پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله به طور شفاف بیان گردید.
طی سه روز از فرد فرد حاضران برای ولایت امیرالمؤمنین و یازده فرزندش‌علیهم السلام بیعت گرفته شد. در 20 فراز از این خطبه پیرامون حضرت بقیة اللَّه ارواحنا فداه سخن رفت.
بررسی شرایط و ظروف هنگامه غدیر به روشنی به ما خبر می‌دهد که داستان غدیر زمینه مناسبی برای پی‌ریزی حکومت واحد جهانی بر اساس عدالت است، که به دست فرزند برومند مولای متقیان‌علیه السلام تأسیس خواهد شد.
در این نوشتار جلوه‌هایی از حادثه غدیر را در عصر موفور السرور ظهور آخرین امام نور بررسی می‌کنیم.
1. تجلّی آیات غدیر در عصر ظهور
یکی از آیاتی که در روز عید سعید غدیر نازل گردید، آیه زیر است: «الیَومَ اَکمَلتُ لَکُم دینَکُم وَ اَتمَمتُ عَلَیکُم نِعمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الاِسلامَ دیناً»(89): «امروز دین شما را کامل کردم، و نعمت خود را برای شما به اتمام رساندم و اسلام را به عنوان دین برای شما پسندیدم».
بر اساس شماری از آیات قرآن، این آیه شریفه در عصر ظهور تحقق پیدا می‌کند، که به یک نمونه اشاره می‌کنیم:
وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنوا مِنکُم وَ عَمِلوا الصّالِحاتِ لَیَستَخلِفَنَّهُم فِی الاَرضِ کَمَا اسْتَخلَفَ الَّذینَ مِن قَبلِهِم وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُم دینَهُمُ الَّذِی ارتَضی لَهُم وَ لَیُبَدِّلَنَّهُم مِن بَعدِ خَوفِهِم اَمناً یَعبُدونَنی لا یُشرِکونَ بی شَیئاً.(90)
خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده عمل صالح کنند، وعده داده که آنها را در روی زمین جانشین قرار دهد، همان گونه که پیشینیان را جانشین قرار داده است. آنها را از دینی که پسندیده است، متمکن نماید و ترس آنها را به امنیت مبدل کند. تا مرا بپرستند و چیزی را به من شریک قرار ندهند.
در احادیث فراوان آمده است که این آیه در مورد حضرت مهدی‌علیه السلام و یاران آن حضرت نازل شده است.(91) روز غدیر خلافت امیرالمؤمنین‌علیه السلام اعلام شده و در این آیه خلافت حضرت صاحب الزمان‌علیه السلام مطرح شده است. روز غدیر اعلام شده که اسلام دین مرضیّ پروردگار است و در این آیه از وعده تمکن آن حضرت از دین مرضیّ خداوند سخن رفته است.
در آیه تبلیغ از شر دشمنان سخن رفته: «وَ اللَّهُ یَعصِمُکَ مِنَ النّاسِ»(92): «خداوند تو را از شر مردم نگه می‌دارد». در این آیه نیز از برداشته شدن خوف و هراس و تبدیل آن به امنیت سخن رفته است.
از بررسی آیات غدیر و آیات ظهور به این نتیجه می‌رسیم که تجلی آیات غدیر در روزگار ظهور خواهد بود، و ایام ظهور مصداق بارز و تجلّی کامل وعده‌های پروردگار در روز غدیر می‌باشد.
2. تجلّی خطابه‌های غدیر در عصر ظهور
اشاره
سه خطبه تاریخی برای روز غدیر خم در تاریخ ثبت شده، که هر یک دارای فرازهای مهمی است، که همه آنها در عصر ظهور تجلی خواهد نمود.
1 . خطبه رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله در سرزمین غدیر خم.
2 . خطبه امیرالمؤمنین‌علیه السلام در یکی از سال‌های خلافت ظاهری آن حضرت، که روز غدیر با روز جمعه مصادف شده بود.
3 . خطبه حضرت امام رضاعلیه السلام به نقل سید ابن طاووس
در این بخش گوشه‌ای از جلوه‌های خطبه غدیر را در عصر ظهور بررسی می‌کنیم.
الف . جلوه‌هایی از خطبه غدیر در عصر ظهور
جالب‌ترین و جاذب‌ترین و جامع‌ترین خطبه‌های غدیر، خطبه پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله است، که آن را در سرزمین غدیر خم، در حضور بیش از 120000 نفر ایراد کرده، به معارف والای اسلام به تفصیل اشاره نموده است. شماری از حقایق والای طرح شده در خطبه غدیر به شرح زیر است:
1 . بررسی صفات جلالی و جمالی پروردگار 110 مورد.
2 . سخن از ولایت مولای متقیان‌علیه السلام 50 مورد.
3 . گفتگو از فضایل امیرالمؤمنین‌علیه السلام 20 مورد.
4 . سخن از جایگاه شیعیان 25 مورد.
5 . گفتگو از حلال و حرام 20 مورد.
6 . نام نامی و یاد گرامی امیرالمؤمنین‌علیه السلام 40 مورد.
7 . سخن از جایگاه پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله 10 مورد.
8 . گفتگو از بیعت با امامان‌علیهم السلام 10 مورد.
9 . سخن از قرآن و تفسیر آن 12 مورد.
10 . گفتگو از حضرت ولی عصرعلیه السلام 20 مورد.
ب . سیمای موعود در خطبه غدیر
1 . آگاه باشید که پایان بخش امامان، مهدی قائم‌علیه السلام از ماست.
2 . آگاه باشید که او بر همه ادیان پیروز می‌گردد.
3 . آگاه باشید که او از ستمگران انتقام می‌گیرد.
4 . آگاه باشید که او قلعه‌ها را می‌گشاید و از بین می‌برد.
5 . آگاه باشید که او بر هر تیره‌ای از مشرکان پیروز می‌شود و آنها را هدایت می‌کند.
6 . آگاه باشید که او انتقام خون همه اولیای خدا را می‌گیرد.
7 . آگاه باشید که او یاور دین خداست.
8 . آگاه باشید که او جرعه نوش دریای بیکران است.
9 . آگاه باشید که او هر صاحب فضیلتی را با فضیلتش نشانه می‌گذارد.
10 . آگاه باشید که او برگزیده خداست.
11 . آگاه باشید که او وارث همه علوم و محیط به همه بینش‌هاست.
12 . آگاه باشید که او از پروردگارش خبر می‌دهد و به آیات او هشدار می‌دهد.
13 . آگاه باشید که او هدایت یافته و استوار است.
14 . آگاه باشید که امور همگان به او تفویض شده است.
15 . آگاه باشید که همه پیشینیان به ظهور او بشارت داده‌اند.
16 . آگاه باشید که او تنها حجت باز مانده از حجج الهی است، و پس از او حجتی نیست، و هیچ حقّی جز با او و هیچ نوری جز در نزد او نیست.
17 . آگاه باشید که هرگز احدی بر او چیره نمی‌شود.
18 . آگاه باشید که او ولی خدا در روی زمین، داور خدا در میان مردمان و امین خدا در آشکار و نهان است.(93)
19 . هان ای مردمان! نور خدا با من، سپس با علی بن ابی‌طالب‌علیه السلام، سپس در تبار او تا قائم مهدی‌علیه السلام است، همان قائم که همه حقوق خدا و حقوق ما را باز می‌ستاند.(94)
20 . من مامور هستم که از شما بیعت بگیرم، در مورد آنچه از خداوند درباره علی امیرالمؤمنین و امامان پس از او بگیرم که مهدی قائم از آنهاست، تا روز قیامت که او داوری به حق می‌کند.(95)
ج . سیمای امیر در خطبه غدیر
بیشترین پیام خطبه غدیر در مورد امیرالمؤمنین‌علیه السلام است، که پنجاه بار از ولایتش سخن رفته، چهل بار نامش بر زبان پیامبرصلی الله علیه وآله جاری شده، بیست مورد از فضایل بیکرانش سخن به میان آمده است.
پیامبر رحمت‌صلی الله علیه وآله در نخستین پیام غدیر می‌فرماید: سه بار جبریل امین بر من نازل شده، و از سوی خداوند جلیل فرمان آورده که من در این جایگاه بایستم و به سیاه و سفید اعلام کنم که علی بن ابی‌طالب برادر من، وصی من، جانشین من و امام پس از من است. جایگاه او نسبت به من همانند جایگاه هارون نسبت به موسی است، جز این که پس از من پیامبری نخواهد بود. او پس از خدا و رسول خدا، ولی شماست.(96)
دقیقاً هفتاد روز پس از ایراد این خطبه، پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله به شهادت رسید، و غاصبان فدک همه فضایل مولا را انکار کردند و حقّ او را غصب نمودند. پس از 25 سال که حقّ به حقّدار رسید، تلاش فراوان برای تضعیف حقوق آن حضرت از هر سو به عمل آمد، و جنگ‌های جمل و صفین و نهروان به وقوع پیوست؛ و آن جایگاه رفیع اعلام شده هرگز برای آن حضرت فراهم نشد. در عصر ظهور، مولای متقیان رجعت می‌کند و به مدت 44000 سال بر سراسر جهان فرمانروایی می‌کند.(97)
د . جایگاه رفیع مولا در خطبه غدیر
پیامبر عظیم الشأن‌صلی الله علیه وآله در فرازهایی از خطبه غدیر به جایگاه رفیع حضرت امیرعلیه السلام اشاره کرده می‌فرماید: «هان ای مردمان! علی را مقدم بدارید، که خداوند او را برتری داده است».(98)
در ادامه می‌فرماید: «هان ای مردمان! علی را مقدم بدارید، که او پس از من از هر مرد و زنی برتر است. خداوند به وسیله ما بر مردمان روزی نازل می‌کند، و مردمان به وسیله ما زنده است. هر کس این سخن مرا رد کند از رحمت خدا به دور است و مورد غضب خداست.(99)
عقیده قطعی ما این است که مولای متقیان از همه انبیای پیشین برتر است. در این رابطه کتاب‌های مستقلی نیز تألیف شده است.(100) ولی غاصبان فدک همه اوصاف آن حضرت را غصب کردند، و پیروان مکتب خلافت دیگران را بر آن حضرت مقدم داشتند، اما جایگاه واقعی آن حضرت در عصر ظهور بر همگان روشن خواهد شد.
ه . سپاه سفیانی در خطبه غدیر
پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله در ضمن فرازی از خطبه غدیر این آیه کریمه را تلاوت فرمودند: «مَعاشِرَ النّاسِ! آمِنوا بِاللَّهِ وَ رَسولِهِ»(101) و «النُّورَ الَّذی اُنزِلَ مَعَهُ»(102) «مِن قَبلِ اَن نَطمِسَ وُجوهاً فَنَرُدَّها عَلی اَدبارِها»(103): «هان ای مردمان! به خدا و رسول خدا و نوری که همراه او نازل شده ایمان بیاورید، پیش از آنکه بر چهره‌هایی بزنیم و آنها را به پشت سرشان برگردانیم».(104)
این آیات در مورد سپاه سفیانی و خسف سرزمین بیداء است، که از علائم حتمی است. هنگامی که سپاه سفیانی به سرزمین بیدا می‌رسند، جبریل امین با پای خود بر زمین می‌کوبد و زمین دهان باز می‌کند و همه آنها را در کام خود فرو می‌برد، به جز دو تن گزارشگر: یکی به نام بشیر و دیگری به نام نذیر، که هر دو از قبیله جهینه‌اند(105)، که خداوند صورتشان را به پشت سرشان برمی‌گرداند.(106) طبق این بیان این فراز از خطبه، مربوط به عصر ظهور و خسف سرزمین بیداء است.
و . اصحاب صحیفه در خطبه غدیر
روز عید غدیر پس از بیعت با امیرالمؤمنین‌علیه السلام، بشیر بن سعید و اسید بن حضیر و معاذ بن جبل با دو نفر دیگر از اصحاب سقیفه با یکدیگر به رایزنی پرداختند و قرار گذاشتند که پیش از ورود به مدینه پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله را به قتل برسانند.(107)
این عده در طول اقامت سه روزه در صحرای غدیر خم، نُه تن دیگر را با خود همراز کرده برای قتل پیامبرصلی الله علیه وآله پیمان بستند و صحیفه‌ای را امضا کردند. اسامی این 14 نفر که در تاریخ به «اصحاب صحیفه» شهرت یافته‌اند، در بحار الانوار آمده است.(108) این گروه در مسیر خود به مکه بر فراز کوهی به نام «هرشی» کمین کردند، تا به هنگام عبور پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله شتر آن حضرت را رم دهند. چون به پرتگاه رسیدند، یک لحظه برق زد و چهره توطئه گران مشاهده گردید و پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله آنها را با نامشان فرا خواندند.(109) جالب توجه است که پیش از وقوع این حادثه، پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله در خطبه غدیر آنها را به عنوان «اصحاب صحیفه» یاد کردند.(110)
ز . نور فراگیر
در خطبه غدیر از نور فراگیر رسول خداصلی الله علیه وآله، امیرالمؤمنین‌علیه السلام، سایر امامان‌علیهم السلام، و سرانجام جان جانان حضرت صاحب الزمان‌علیه السلام سخن رفته است.(111)
امیرالمؤمنین‌علیه السلام در تفسیر آیه «یَهْدِی اللَّهُ لِنورِهِ مَن یَشاءُ»(112): «خداوند هر کس را بخواهد به نور خود هدایت می‌کند»، فرمود: "منظور از آن نور مهدی قائم‌علیه السلام است».(113)
حضرت امام کاظم‌علیه السلام در تفسیر آیه «وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ»(114): «خداوند، نور خود را به اتمام خواهد رسانید»، فرمود: «خداوند با ولایت قائم‌علیه السلام نور خود را به اتمام می‌رساند».(115)
حضرت امام صادق‌علیه السلام در تفسیر آیه «وَ اَشرَقَتِ الاَرضُ بِنورِ رَبِّها»(116): «زمین با نور صاحبش منوّر گردید»، فرمود: «چون قائم ما قیام کند زمین با نور صاحبش منور می‌گردد. مردم از نور خورشید بی‌نیاز می‌شوند و تاریکی از بین می‌رود».(117)
جالب توجه است که این مضمون در کتب عهدین نیز آمده است: «دیگر شب نخواهد بود و احتیاج به چراغ و نور آفتاب نخواهد بود، زیرا خداوند برایشان روشنایی می‌بخشد».(118)
ح . میراث پیامبرصلی الله علیه وآله
پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله در ادامه می‌فرماید: «مَعاشِرَ النّاسِ اِنّی اَدَعُها اِمامَةً وَ وِراثَةً فی عَقِبی اِلی یَومِ القِیامَةِ»: «هان ای مردمان! ما آن پیمان را به عنوان امامت و وراثت در فرزندان خود تا روز رستاخیز ودیعه می‌نهیم.(119)
خداوند منّان در این رابطه می‌فرماید: «وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فی عَقِبِهِ»(120): «خداوند آن را کلمه پایدار در نسل او قرار داد»، یعنی: خداوند امامت را عهدی پایدار در نسل حضرت ابراهیم‌علیه السلام قرار داد. سُدی می‌گوید: «منظور از نسل حضرت ابراهیم‌علیه السلام آل محمدعلیهم السلام است».(121)
امام صادق‌علیه السلام در تفسیر آیه فوق فرمود: «امامت تا روز قیامت در نسل حضرت ابراهیم‌علیه السلام قرار دارد».(122)
ط . ضرورت اطلاع رسانی
رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله در مورد لزوم تبلیغ خطبه غدیر خطاب به حاضران فرمود: «فَلیُبَلِّغِ الحاضِرُ الغائِبَ وَ الوالِدُ الوَلَدَ اِلی یَومِ القِیامَةِ»(123): «حاضران به غایبان خبر دهند و هر پدری تا روز قیامت به فرزند خود تبلیغ نماید».
بسیار جالب توجه است که مخاطب پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله فقط حاضران نبودند و فقط نسل موجود نبود، بلکه این اطلاع رسانی تا روز قیامت و به طور طبیعی تا عصر ظهور ادامه دارد.
افراد ناآگاه خیال می‌کنند مسئله امامت یک موضوع تاریخی است و در زمان ما نیازی به بازگو کردن ندارد، در حالی که رسول عالمیان به همه جهانیان امر فرموده که هر نسلی آن را به نسل بعدی ابلاغ نماید.
ی . بیعت با خدا
پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله سه روز تمام حاضران را در سرزمین غدیر خم نگه داشت، تا همگان با امیرالمؤمنین‌علیه السلام بیعت کنند.(124) در ضمن برای دیگر امامان نیز بیعت گرفتند. باشکوهترین بیعت جهانِ آفرینش نیز به هنگام ظهور حضرت بقیة اللَّه ارواحنا فداه واقع خواهد شد.
«نخستین کسی که با آن حضرت بیعت می‌کند جبرئیل امین است».(125) «آنگاه یاران حضرت بین رکن و مقام با آن حضرت بیعت می‌کنند».(126)
ک . امام هدایتگر
رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله در این خطبه از امیرالمؤمنین‌صلی الله علیه وآله به عنوان «تقی» و «نقی» و «هادی» و «مهدی» یاد کرده است.(127) همه این صفات از القاب حضرت بقیة اللَّه‌علیه السلام است، به ویژه لقب «مهدی» که برای آن حضرت عَلَم بالغلبه شده است.
3. جلوه‌هایی از خطبه امیرعلیه السلام در عصر ظهور
اشاره
پس از خطبه پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله خطبه امیرِ بیان، پیشوای پارسایان، امیرالمؤمنین‌علیه السلام است، که در ایام خلافت ظاهری آن حضرت روز غدیر با روز جمعه مصادف شد. خطبه بسیار باشکوهی ایراد فرمود، که فرازهایی از آن نقل می‌شود:
الف . سیمای غدیر در سخنان امیرعلیه السلام
1 . امروز روزی بلند جایگاه است.
2 . گشایش در آن پدید آمد.
3 . مقام شایستگان بالا رفت.
4 . امروز براهین الهی آشکار گردید.
5 . امروز روز آشکار شدن حق و پرده برداری از جایگاه امامت است.
6 . امروز روز اکمال دین است.
7 . امروز روز عهد و پیمان است.
8 . امروز روز گواهی و گواه گرفتن است.
9 . امروز روز آشکار شدن پیمان‌های مستور در زیر پرده‌های کفر و نفاق است.
10 . امروز روز بیان حقایق ایمان است.
11 . امروز روز راندن شیطان است.
12 . امروز روز اقامه برهان است.
13 . امروز روز جدایی حق و باطل است.
14 . امروز روز بلند جایگاهی است که در آن مخاصمه می‌کردید.
15 . امروز روز نبأ عظیمی است که از آن روی بر می‌تافتید.
16 . امروز روز ارشاد و هدایت است.
17 . امروز روز آزمایش بندگان است.
18 . امروز روز راهنمایی رهپویان است.
19 . امروز روز آشکار شدن اسرار درون و رازهای اشرار دون است.
20 . امروز روز نص صریح بر شایستگان و اولیای خاص خداست.
21 . امروز روز امنیت کامل است.
22 . امروز روز اظهار سرّ مکنون است.
23 . امروز روز آشکار شدن اسرار نهان و آزمایش دل‌هاست.(128)
بر اهل تحقیق پوشیده نیست که همه این ویژگی‌ها در عصر ظهور تجلّی کامل پیدا می‌کند، به ویژه فرازهای دوم: «فیهِ وَقَعَ الفَرَج»: «فرج و گشایش جهان آفرینش در عصر ظهور است. ششم: «یَومُ کَمالِ الدّین» که در عصر ظهور تمکّن کامل برای پیاده شدن تعالیم دینی و معارف اسلامی فراهم خواهد شد. دهم: «یَومُ البَیانِ عَن حَقائِقِ الایمانِ» که بدون ترس و واهمه حقایق ایمانی در عرصه جهانی بیان خواهد شد. یازدهم: «یَومُ دَحرِ الشَّیطانِ» که در عصر ظهور مدت مهلت ابلیس به سر می‌رسد و مولای متقیان امیرالمؤمنین‌علیه السلام در یکی از رجعت‌های خود با وی نبرد می‌کند.(129)
مؤمنان شیطان را سنگسار می‌کنند(130)؛ و پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله او را به هلاکت می‌رساند.(131) البته به روایتی حضرت ولی عصر ارواحنا فداه او را گردن می‌زند.(132) و به نقلی پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله او را سر می‌برد.(133)
ب . رهبران گمراه در خطبه امیرعلیه السلام
امیر بیان در فرازی از خطبه غدیر به رهبران ضالّ و مُضلّ اشاره نموده، آیه کریمه را تلاوت فرمودند: «از پیروی گمراهان بر حذر باشید که قرآن کریم آنها را نکوهش کرده فرموده است: «ما از سرکرده‌های خود پیروی کردیم، پس ما را گمراه ساختند. بار خدایا! عذاب آنها را دو چندان فرما و آنها را به لعن و غضب شدید خود گرفتار کن».(134)
به هنگام ظهور، جایگاه سرکرده های گمراه معلوم می‌شود، و پیروان گمراهشان از آنها بیزاری می‌جویند. و آن هنگامی است که حضرت ولی عصرعلیه السلام پیکر دو بت بزرگ قریش را از دل خاک بیرون آورده، با همان هیزمی که روز تهاجم به خانه وحی آورده بودند، که حضرت علی و حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین‌علیهم السلام را به آتش بکشند، طعمه حریق می‌سازد.(135)
ج . روز امن و امان
مولای متقیان‌علیه السلام در فرازی از خطبه غدیر در مورد روز غدیر فرمود: «هذا یوم الامن و الامان»: «امروز روز امن و امان است».(136)
همان گونه که خداوند منان شهر مکه را بلد امن قرار داده، ولی رسول عالمیان در آن شهر امنیت نداشت، روز غدیر را نیز روز امن و امان قرار داده، ولی صاحب غدیر در آن روز امنیت نداشت. در همان روز اصحاب صحیفه گرد آمدند و پیمان بستند و در روز سقیفه پیمان خود را به اجرا نهادند، و این امنیت در سطح جهانی برای همه انسان‌ها، حتی برای همه جانداران در عصر ظهور تحقق پیدا می‌کند.
در احادیث آمده است: «در عصر ظهور ظلم و ستم رخت بر می‌بندد، و راه‌ها امن می‌شود و کسی به کسی ستم نمی‌کند».(137)
در کتب عهدین از آشتی کردن درندگان و همزیستی گرگ و برّه، پلنگ با بزغاله و شیر با گوساله سخن رفته است.(138)
4 . جلوه هایی از خطبه امام رضاعلیه السلام در عصر ظهور
اشاره
سومین خطبه‌ای که در مورد غدیر خم به دست ما رسیده، خطبه بسیار پربار حضرت امام رضاعلیه السلام است، که نکات برجسته‌ای از ویژگی‌های غدیر خم را برای ما بیان فرموده‌اند. فرازهایی از این خطبه در عصر ظهور تجلّی می‌کند، که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
الف . به خاک مالیده شدن بینی شیطان
در فرازی از این خطبه آمده است: «وَ اِنَّهُ لَیَومُ الکَمالِ و یَومُ مُرغِمَة الشیطانِ»(139): «آن روز، روز کمال دین و به خاک مالیدن شدن بینی شیطان است».
بیگمان مصداق روشنِ این معنی در عصر ظهور اتفاق می‌افتد، که دوران مهلت ابلیس به سر می‌آید، و دیگر احدی از او پیروی نمی‌کند. معارف حقّه به همه می‌رسد، و همگان با توحید کلمه به سوی کلمه توحید روی می‌آورند. اسلام بر همه ادیان پیروز می‌شود و همگان از عبادت خالص متمکن می‌شوند.
ب . روز رهایی از غم و اندوه
امام رضاعلیه السلام در فرازی از خطبه غدیریه می‌فرماید: «و هو یَومُ تَنفیسِ الکَرب»(140): «غدیر روز رها شدن از غم و اندوه است».
بیگمان تا رژیم‌های فاسد در روی زمین هستند غم و اندوه بر جاست. تنها هنگامی غم و اندوه از سرتاسر جهان زدوده می‌شود، که رهایی بخش جهان ظهور نماید.
بود آن روز بر ما عید مطلق
که به جنبش در آید پرچم حقّ
جالب توجه است که در برخی از احادیث از روز ظهور به عنوان «روز رهایی» و «یوم الخلاص» تعبیر شده است. جالبتر اینکه در انجیل نیز همان تعبیر در مورد «روز ظهور» آمده است.(141)
ج . روز نشر دانش
در فراز دیگری از این خطبه آمده است: «و یوم نشر العلم»: «آن روز، روز نشر علم است».(142)
علم و دانشی که قرار است در اختیار انسان‌ها قرار بگیرد، به تعبیر احادیث 27 حرف است. مجموع علومی که توسط انبیاء به انسان‌ها تعلیم شده، و دانشمندان در طول تاریخ با تلاش و تجربه آن را توسعه داده و خواهند داد، دو حرف است، و 25 حرف دیگر آن را حضرت بقیة اللَّه ارواحنا فداه می‌آورد.(143) یعنی دوازده و نیم برابر دانش موجود!!
اصلاً برای ما قابل تصور نیست که چهره دنیا پس از افزوده شدن 5/12 درصد برابر حجم موجود دانش چگونه خواهد بود؟!
امام کاظم‌علیه السلام فرمود: «پسرم! عقل‌های شما از درک آن ناموفق است و مغزهای شما قدرت ادراک آن را ندارد، بلی، اگر آن روز را درک کنید خواهید فهمید».(144)
د . روز بشارت
در فراز دیگری از این خطبه در مورد روز غدیر «روز بشارت» تعبیر شده است.(145) رسول گرامی اسلام‌علیه السلام در خطبه غدیر پیرامون حضرت مهدی‌علیه السلام می‌فرماید: «اَلا اِنَّهُ قَد بُشِّرَ بِهِ مَن سَلَفَ بَینَ یَدَیهِ»(146): «آگاه باشید که همه پیشینیان از قرن‌ها پیش به او بشارت داده‌اند».
جالبتر اینکه در حدیث آمده است: «به هنگام ظهور مردگان در قبرها به دیدن یکدیگر می‌روند. به یکدیگر بشارت می‌دهند که حضرت ولی عصرعلیه السلام ظهور کرده است».(147)
بر این اساس روشن‌ترین مصداق روز بشارت، روز ظهور موفور السرور آن حضرت است، که خطبه غدیر نیز حاوی چندین بشارت در مورد آن روز است.
ه . روز خرسندی
در فرازی از خطبه امام رضاعلیه السلام از روز غدیر به روز خرسندی و خشنودی تعبیر شده است: «و یوم الرضا»(148): «روز رضایتمندی». روز غدیر روز رضایتمندی خدا و رسول خداصلی الله علیه وآله و مؤمنان بود، اما روز ظهور روز خرسندی و خشنودی همگان است، چنان که در حدیث شریف آمده است: «اهل زمین و آسمان، حتی پرندگان هوا از خلافت او خشنود می‌شوند»(149) و در حدیث دیگری فرمود: «زمین را پر از عدل و داد کند، همان گونه که پر از جور و ستم شده است. ساکنان آسمان و زمین از او خشنود شوند. مال را به طور مساوی تقسیم می‌کند و دل‌های امّت محمدصلی الله علیه وآله را آکنده از بی‌نیازی می‌کند.(150)
5 . جلوه‌هایی از رخدادهای غدیر در عصر ظهور
مؤاخات
اشاره
یکی از رخدادهای مهم روز غدیر مؤاخات و برادری میان امّت است. قرآن کریم مؤمنان را برادر یکدیگر خوانده و فرموده: «اِنَّمَا المُؤمِنونَ اِخوَةٌ»(151): «به راستی مؤمنان برادر یکدیگرند».
رسول گرامی اسلام‌علیه السلام چندین بار در میان مسلمانان به ایجاد عقد اخوت اقدام نموده، که از آن جمله است:
1 . در مکه معظمه در میان اصحاب و مسلمانان اولیه.
2 . در مدینه منوره در میان مهاجران و انصار.
3 . در مدینه منوره در میان خواص اصحاب.(152)
4 . در سرزمین غدیر خم در میان امت اسلامی.(153)
در همه این موارد هر فردی را با فردی متناسب با او برادر نموده، مثلاً ابوبکر را با عمر(154)، سلمان را با ابوذر، زبیر را با کعب بن مالک، حمزه را با زید، ابوطلحه را با ابوعبیده، عوف بن مالک را با صعب بن جثامه و عبدالرحمن بن عوف را با سعد بن ربیع.(155) ولی هرگز امیرالمؤمنین‌علیه السلام را با احدی از اصحاب برادر نکرده، بلکه خطاب به او فرموده: «اَنتَ اَخی وَ صاحِبی»: «تو برادر و یار و یاور من هستی».(156)
الف . منابع حدیث مؤاخات
همه محدثان، مورخان، سیره نویسان و تراجم نگاران، حدیث مؤاخات را نقل کرده‌اند، که از آن جمله است:
1 . ابن ابی‌شیبة، متوفای 235 ق.(157)
2 . احمد حنبل، متوفای 241 ق.(158)
3 . ابن عبدالبر، متوفای 426 ق.(159)
4 . ابن مغازلی، متوفای 483 ق.(160)
5 . اخطب خوارزم، متوفای 568 ق.(161)
6 . ابن بطریق، متوفای 600 ق.(162)
7 . تلمسانی، متوفای بعد از 645 ق.(163)
8 . سبط ابن جوزی، متوفای 654 ق.(164)
9 . گنجی شافعی، متوفای 658 ق.(165)
10 . محبّ الدین طبری، متوفای 694 ق.(166)
محدّث بحرانی تصریح فرموده که حدیث مؤاخات بین علمای تشیّع و تسنّن متواتر است.
محدث قمی به هنگام شمارش حوادث روز غدیر می‌نویسد: رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله در روز غدیر بین اصحاب خود عقد اُخُوّت بست.(167)
ب . اوج اخوّت و برادری
دقیقاً هفتاد روز پس از عید غدیر، به دنبال شهادت رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله مهاجران و انصار در سقیفه گرد آمده، برای کسب قدرت اخوّت و برادری را به بوته فراموشی سپردند و با شعار «مِنّا امیرٌ و مِنکُم امیرٌ» به جنگ و ستیز برخاستند. ولی تجلّی این اخوّت و برادری در عصر ظهور خواهد بود، چنان که در احادیث واصله از پیشوایان معصوم‌علیهم السلام بر آن تاکید شده است. زید زرّاد از اصحاب امام صادق‌علیه السلام به محضر آن حضرت عرضه داشت: می‌ترسم که ما مؤمن نباشیم! فرمود: برای چه؟! گفت: برای اینکه در میان ما کسی پیدا نمی‌شود که برادر ایمانی‌اش در نزد او از درهم و دینار عزیزتر باشد، بلکه در میان ما درهم و دینار گرامی‌تر است از برادر ایمانی که ولایت امیرالمؤمنین‌علیه السلام بین ما و او اخوت و برادری ایجاد کرده است.
فرمود: «نه شما مؤمن هستید، لکن ایمان شما به حدّ کمال نمی‌رسد جز هنگامی که قائم ما خروج کند. در آن هنگام خداوند عقل های شما را کامل می‌کند و مؤمن کامل می‌شوید».(168)
در پایان، به هنگام شمارش ویژگی های مؤمنان در عصر ظهور می‌فرماید: «و المُواسات لِلاِخوان فی حال الیُسر و العُسر»(169): «مواسات با برادران ایمانی در حالت توانمندی و تنگدستی» بر اساس این روایت و دیگر احادیث واصله از پیشوایان معصوم‌علیهم السلام آن اخوّت و برادری که رسول گرامی اسلام در روز عید سعید غدیر در میان امّت اسلامی ایجاد نمود، در عصر موفور السرور ظهورِ آن امام نور تحقق پیدا خواهد کرد و آن ایثار و مواسات و آن مؤاخات مورد نظر رسول عالمیان آن روز تجلی خواهد کرد.
6 . دیگر رخدادها
1.آیه شریفه «بَلِّغ ما اُنزِلَ اِلَیکَ مِن رَبِّکَ»(170)
روز غدیر نازل شد و در عصر ظهور در سطح جهانی تبلیغ می‌شود.
2.آیه شریفه «الیَومَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَروا مِن دینِکُم»(171)
روز غدیر نازل شد و در عصر ظهور تحقق پیدا می‌کند.
3.روز غدیر از همه حاضران برای ولایت مولی بیعت گرفته شد و در عصر ظهور همگان در برابرش خاضع می‌شوند.
4.امیر بیان‌علیه السلام در خطبه غدیر 28 ویژگی برای روز غدیر بیان فرمود که در عصر ظهور تجلی پیدا می‌کند.
5.امام هشتم‌علیه السلام در خطبه غدیریه‌اش 40 ویژگی برای روز غدیر بیان کرد که در عصر ظهور تحقق می‌یابد.