مقدمه
همه آنان كه با شنيدن نام غدير تا عرش پر میكشند، از تحقّق نيافتن آن در روزگار بعد از پيامبر صلى الله عليه وآله به خروش مى آيند و تا عمق جانشان میسوزد. اين دل سوختگان پس از آنكه لعن و تنفر و انزجار خود را نثار سد كنندگان راه غدير مینمايند، از خود میپرسند: اگر در آن روزهايى كه حقِّ غدير بود مانع آن شدند، آيا اميدى هست كه روزى بر اين كره خاكى نامى جز غدير و امامش شنيده نشود و آن بهشت موعود را با تمام وجود خود احساس كنيم؟
تلخى روزگارِ سقيفه، مشوق اميد به ظهور
اشاره
با يادآورى نام مبارك حضرت بقية اللَّه الاعظم عليه السلام، روزگار شيرين تر از عسلى را پيش بينى میكنيم كه غدير در آن به صورت تمام عيار تحقق يافته، و ولايت تمام عيار امامتِ الهى بر سراسر گيتى سايه گسترده است.
ارتباط بين غدير و ظهورِ حضرت مهدى عليه السلام، مبحثى عميق است كه تاكنون به تفصيل آن پرداخته نشده، و نياز به تحقيقى جامع و تحليل و پردازشى علمى و منطقى دارد كه نقاط ابهام آن را راز گشايى كند.
بنابراين میتوان ادعا كرد مسئله «تجلى غدير در عصر ظهور» موضوعى بِكر و در آغاز راه تحقيق است، كه فروع بسيارى را در خود جاى داده است؛ و هر چه بيشتر به مباحث آن پرداخته شود ابواب جديدى به روى ما باز خواهد شد. مقاله حاضر به عنوان معرفى و شناسايى پيش زمينه هاى اين بحث تنظيم شده است، كه در چهار بخش تقديم میگردد.
الف . سؤالات زمينه ساز اين بحث.
ب . خصوصيات علمى و منطقى اين بحث.
ج . ورودى هاى اين بحث
د . منابع اين بحث.
سؤالاتِ زمينه سازِ بحثِ «تجلى غدير در ظهور»
رشد و فراگيرى هر بحثى در گروِ تعدّد سؤالاتى است كه بر اساس فرضيه هاى علمى درباره آن مطرح میشود. درباره موضوع «تجلى غدير در ظهور» میتوان چهارده سؤال زير را مطرح كرد، كه پاسخ به هر يك از آنها زاويه اى از مطلب را روشن مینمايد:
1 . نقطه ارتباط غدير با مهدويت در كجاست؟
2 . آيا تجلّى غدير در مهدويت به طور كلى است يا فقط به عصر ظهور اختصاص دارد؟
3 . مگر غدير تجلّى نداشته كه بايد در عصر ظهور متجلّى شود؟
4 . تاكنون چه مقدار در اين باره كار علمى شده است؟
5 . اگر كلام صريحى درباره تحقيق عينى غدير در عصر ظهور نداشته باشيم، آيا با استفاده از كلّيات و تطبيق آنها میتوانيم ادعا كنيم آنچه در غدير انتظارش میرفت در عصر ظهور محقق میشود؟
6 . اهداف تصريح شده غدير كدام است؟
7 . اهداف تصريح شده عصر ظهور كدام است؟
8 . در اثر عدم تحقّق غدير چه اتفاقى افتاد كه با ظهور جبران میشود؟
9 . فرقِ امام غدير با امام سقيفه در چيست كه بايد در ايّام ظهور فقدان 1400 ساله اش جبران شود؟
10 . آيا بين غدير و عدالت گسترى حضرت مهدى عليه السلام ارتباطى وجود دارد؟
11 . فرق فضاى حاكم بر اجتماعى بر مبناى حكومت غدير، با فضاى حاكم بر اجتماعى بر مبناى حكومت سقيفه چيست؟
12 . چه سرنخهايى از روايات میتواند به بحث ارتباط غدير و مهدويت كمك كند؟
13 . چه منابعى و كدام دسته از موضوعات حديثى مى تواند مطالب مربوط به غدير در عصر ظهور را در بر داشته باشد؟
14 . آيا مباحث برائت و لعن چه اندازه در روشنگرى مسئله تحقق غدير در عصر ظهور راه گشاست؟
خصوصيات علمى در بحث «تجلى غدير در ظهور»
قبل از ورود به كار علمى درباره «تجلى غدير در ظهور» بايد متوجه ابعاد دقيق علمى اعتقادى در اين مسئله باشيم؛ تا در تحليل هاى اعتقادى به بيراهه نرويم. مهمترين جهات اين دقت ها چهار نقطه است:
1 . بحثى است كه تاكنون به صورت تخصصى درباره آن كار نشده است.
2 . به طور مستقيم و صريح در اين باره مطلبى در روايات نيامده است.
3 . از جمع بندى چند گروه از روايات میتوانيم در اين باره به نتايجى دست يابيم.
4 . بايد مواظب تحليل و جمع بندى و پردازش ها باشيم كه از حد معقول به استحسانات كشيده نشود.
ورودیهاى بحث درباره «تجلى غدير در ظهور»
براى جستجو در منابع اعتقادى و حديثى و تاريخى درباره بحث «تجلى غدير در ظهور» بايد دريچه هاى فكرى مرتبط با مسئله را شناسايى كنيم، و گمشده خود را از لابلاى متون استخراج نماييم. نُه مدخل براى ريزيافته هاى بحث مزبور معرفى میشود، با اذعان به اينكه در ضمن كار علمى هر محققى ممكن است به ورودی هاى جديدى دست يابد.
1 . اخبار غدير و اهداف بلندى كه در اين برنامه عظيم ترسيم شده، دريچه اى به سوى تطابق آن با ايام ظهور است.
2 . اخبار عصر ظهور و آنچه به طور كلى و جزئى در زمان ظهور محقق میشود، دريچه اى براى تطبيق آنها با اهداف غدير است.
3 . آنچه درباره مقام امامت و شؤون و خصوصيات آن در احاديث داريم، نشانگر آن است كه اگر امام غدير حاكم بود اوضاع جهان به صورت ريشه اى فرق میكرد، كه در عصر ظهور اين مسئله به فعليّت خواهد رسيد.
4 . بررسى وقايع رخداده در اثر عدم اجراى غدير و عدم حضور امام غدير، دريچه اى است به سوى دريافت معكوس آنكه با غدير محقق میگردد، و معلوم میكند كه اگر غدير محقّق میشد چه اتفاقى مى افتاد.
5 . در نظر گرفتن اهداف فكرى و عملى اسلام و مجرد تحقق همانها آن گونه كه خدا گفته، كافى است كه تأسف ما را برانگيزد كه چرا با آمدن سقيفه آن اهداف به نتيجه نرسيد و شوق ما را زنده كند كه آن اهداف با ظهور به نتيجه خواهد رسيد.
6 . بشارتهاى مربوط به پيامبر و امامان و حضرت مهدى عليهم السلام در كتب انبياء عليهم السلام، میتواند دريچه اى براى تطبيق غدير بر مهدويت به عنوان ادامه يك مسير باشد كه از انبياء آغاز شده و تا پيامبر صلى الله عليه وآله و سپس امامان عليهم السلام ادامه يافته، و آنگاه محقَّق كننده تمام عيار آن حضرت مهدى عليه السلام خواهد بود.
7 . آنچه به عنوان عدالت حضرت مهدى عليه السلام با ابعاد گسترده آن مطرح است، میتواند دريچه اى به تقارن غدير با عصر ظهور باشد.
8 . بايد توجه داشت كه چه اهداف غدير و چه اهداف ظهور بر اساس منافع دنيا و آخرت بشر تنظيم شده و هر دو بايد كنار هم در نظر گرفته شود.
منابع بحث درباره «تجلى غدير در ظهور»
معرفى منابع مربوط به بحث «غدير و ظهور»، گذشته از شناسايى كتب حديثى و تاريخى، بايد پيش زمينه اى از نظر جايگاه فكرىِ اين موضوع در متون داشته باشيم كه هفت موقعيت زير معرفى میشود:
1 . روايات مربوط به شؤون حضرت مهدى عليه السلام.
2 . روايات مربوط به وقايع عصر ظهور از نظر انتقام و دادخواهى.
3 . روايات مربوط به كيفيت زندگى مردم در عصر ظهور از نظر دينى و دنيايى.
4 . روايات مربوط به مقام امامت مثل زيارت جامعه و حديث امام رضاعليه السلام در مَرو.
5 . روايات مربوط به لعن و مطاعن اهل سقيفه.
6 . دعاها و زيارات مربوط به امام زمان عليه السلام.
7 . دعاها و زياراتى كه جرم دشمنان و مظلوميت اهل بيت عليه السلام را بيان كرده است.
با اذعان به اينكه بحث «تجلى غدير در عصر ظهور» در آغاز راه است، نوشته حاضر اميدوار است توانسته باشد كليدى براى شروع مباحث عميق در اين باره باشد.
نتيجه اين مبحث آن است كه دلهاى به انتظار نشسته غديريان را مسرور كنيم؛ و آنان كه با كامى تلخ از سقيفه، هر صبح و شام ظهورِ غدير را با حضور امامش حضرت مهدى عليه السلام لحظه شمارى مى كنند، نيك بدانند كه منتظر كدامين بهشت موعود هستند، مطمئن شوند كه حقيقتاً ارزش انتظار را دارد.